Geïnspireerd door Matisse
Niet alleen tal van schilders hebben zich laten inspireren door Matisse, hij is ook een bron van inspiratie voor illustratoren, ontwerpers, beeldend kunstenaars en schrijvers. Het originele Mac-logo uit 1984 was geïnspireerd door Matisse; toen hij tijdens een stage in Parijs het werk van Matisse zag, ontsproot bij de jonge Dick Bruna de kiem voor de klip en klare tekenstijl die hem wereldberoemd maakte; en ook stoffenontwerpster Iris Apfel werd gevormd door Matisse’ collages. Charlotte Dematons verwerkte La perruche et la sirène in een illustratie voor de dichtbundel Nooit denk ik aan iets van Hans & Monique Hagen (hij hangt in een huiskamer boven een Ikea-kast waarop een beeldje van Giacometti staat); Daniel Buren maakte in 1976 speciaal voor de rondgang om het trappenhuis van het Stedelijk het werk Caléidoscope, met subtiele streepjes in exact dezelfde kleuren als La perruche (het is ter gelegenheid van De oase van Matisse opnieuw aangebracht); en Abdelkader Benali schreef voor de tentoonstelling een boek over Matisse en Marokko: Het blauw van de zee en het blauw van de stad.
Benali’s fascinatie dateert uit 1996, toen een eigenwijze vormgever Matisse’ La Fenêtre à Tanger op het omslag van zijn debuutroman Bruiloft aan zee zette. “Ik kende Picasso, Dali en Magritte, maar van Matisse had ik nog nooit gehoord. Maar ik vond het een fraaie afbeelding en dacht direct: als ik ooit in Tanger ben, dan ga ik naar de plek waar Matisse het uitzicht op die Anglicaanse kerk heeft geschilderd.”
Toch duurde het tot 2013 voordat Benali de Anglicaanse kerk in het echt zou zien. Hij had inmiddels een appartement in Tanger gekocht en tijdens aan avondwandeling stond hij opeens voor het Grand Hotel Ville de France, waar Matisse 1912 verbleef. “Ik heb gevraagd of ik de kamer van Matisse mocht zien. Dat kon. Het was kamer 35; hij was in de oude luister hersteld. Ik sloeg het raam open, en eindelijk zag ik de Anglicaanse kerk.”
In zijn boek springt Benali heen en weer tussen 1912 en het heden. “Heel veel van wat Matisse heeft gezien en geschilderd is er nog; ik had echt het gevoel dat ik samen met Matisse door de stad wandelde. Toen hij er verbleef, stuurde hij aan de lopende band ansichtkaarten naar huis – als hij nu had geleefd, zou hij ongetwijfeld hebben ge-e-maild en gefacebookt – met wat hij deed en waar hij naartoe ging. Uit de correspondentie wordt duidelijk dat Matisse zich gevangen voelde op zijn hotelkamer. ‘Ik ben hier op de bodem van de hel aangekomen,’ schreef hij. ‘Ik kan geen kant op. Het is hier verschrikkelijk!’ Toen is hij uit arren moede een pot met irissen gaan schilderen, en heeft hij het raam opengedaan om die Anglicaanse Kerk te schilderen. Puur uit verveling. Dat is het interessante: Matisse associeer je met beweeglijkheid, met lichtheid en speelsheid, maar zijn Marokkaanse werk is ontstaan vanuit frustratie, omdat hij vanwege de levant niet weg kon uit zijn hotelkamer.”
Abdelkader Benali’s Het blauw van de zee en het blauw van de stad – een reis door Tanger met Benali en Matisse verschijnt bij De Arbeiderspers. De oase van Matisse. T/m 16/8 in het Stedelijk Museum.
