Game legt belastingontduiking bloot
Grafisch ontwerper Femke Herregraven maakte het online-spel Taxodus – mapping assets offshore. Het is geen standaard-computerspel, waarin je zoveel mogelijk nazi’s en ondoden moet neerknallen of hindernissen moet overwinnen, maar een ‘serious game’. Het is journalistiek, maar deels ook fictie.
“Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in onzichtbare structuren en complexe onderwerpen, waarin je moet graven en spitten om zaken naar boven te krijgen. Er zijn nu zoveel data- en informatiestromen, dat is voor mijn werk heel interessant. Er worden veel rapporten en artikelen geschreven over belastingroutes, maar een kunstenaar of ontwerper kan door een visuele interventie op een andere manier helderheid scheppen. Ik hou er wel van om dingen te structureren en ordenen.”
Taxodus maakt gebruik van een enorme database, waarin de gegevens van tientallen bedrijven en landen en talloze internationale belastingverdragen zijn verwerkt. De constructies werden door Herregraven (Nijmegen 1982), die afstudeerde aan het Sandberg Instituut en sinds 2006 in Amsterdam woont en werkt, gecheckt bij journalisten van het Financieel Dagblad en een fiscaal jurist. “Het gaat erom dat je het principe inzichtelijk maakt, niet dat je het exact simuleert. Dat zou veel te complex worden.”
Aan het begin van het spel selecteert iedere speler een multinational; er is de keuze uit tachtig bestaande bedrijven, waaronder Apple, WalMart, Google, Nestlé en McDonald’s. Vervolgens krijg je een briefing van de CEO, de bestuursvoorzitter, die je de opdracht geeft het bedrijf zo winstgevend mogelijk te organiseren, en moet je kiezen uit twee adviseurs, zogenaamde tax wizzard, die je met raad en daad terzijde staan bij het verzinnen van belastingconstructies.
Door met je muis over een land te bewegen, verschijnen er pop up-vensters in beeld met de voordelen die er met de vestiging van een brievenbusfirma of een andere belastingconstructie zijn te behalen. Ierland biedt grote voordelen, net als Cyprus, Bermuda, de Maagdeneilanden en Nederland. “Nederland is een ‘tax haven’; echt een heel belangrijke doorsluishaven. De Dutch Foreign Investment Agency promoot Nederland in het buitenland als vestigingsplek middels supermodel Doutzen Kroes, een design-spaarpot van Marcel Wanders en het voordelige fiscale klimaat. Dat zijn onze grootste troeven!”
Wie voor een echt bestaande constructie kiest, ontvangt een ‘catch up with reality bonus’. Gelinkte krantenartikelen doen de achtergronden over de constructies uit de doeken. Na een stief kwartiertje is het virtuele belastingjaar voorbij en wordt de balans opgemaakt. Wie de slimste routes heeft gekozen, en dus zo veel mogelijk belasting heeft ontdoken, wint.
Taxodus staat sinds begin april online; inmiddels is het al honderden keren uitgespeeld, vooral door mensen die werkzaam zijn in de financiële wereld. Het VPRO-programma Tegenlicht weidde naar aanleiding van het spel een uitzending aan internationale belastingconstructies. Die uitzending was voor de SP weer aanleiding om Kamervragen te stellen en een tour langs de talrijke brievenbusfirma’s aan de Zuidas te organiseren. Zaterdag 15/6 vindt de Tax Free Tour voor de tweede keer plaats.
Herregraven heeft zich aangemeld. “Het is natuurlijk een onderwerp dat heel makkelijk gekaapt kan worden voor politiek gewin. Maar ik ben benieuwd of er ook echt iets gaat gebeuren. Ik kan me er namelijk heel boos over maken dat de wetgeving het toestaat dat grote bedrijven nauwelijks belasting betalen.”
De game is te spelen op www.taxodus.net. The Tax Free Tour van Marije Meerman is nog online te zien.
