jpekker

Frederick Wiseman over National Gallery: “Normale mensen kopen een kaartje als ze een tentoonstelling willen bezoeken. Ik maak een documentaire”

National Gallery

National Gallery 2a

Het nieuwe Rijksmuseum? Daar heb ik over gehoord, maar ik heb ‘m niet gezien. Ik wilde ‘m niet zien zolang ik met mijn eigen film bezig was. En daarna is het er nog niet van gekomen. Is-ie goed? Heeft ze er elf jaar over gedaan? Oh my God!”

Het lijkt een trend, documentaires over musea; Oeke Hoogendijk maakte er een over het Rijksmuseum, Johannes Holzhausen over het Kunsthistorisches Museum van Wenen, en de Amerikaanse documentaireveteraan Frederick Wiseman, bekend van zijn commentaarloze films over psychiatrische inrichtingen, gevangenissen, scholen en dans- en theatergezelschappen, maakte een documentaire over de National Gallery, het vermaarde museum aan Trafalgar Square in Londen, dat schilderijen in zijn collectie heeft van onder anderen Leonardo da Vinci, Rubens, Rembrandt, Titiaan, Turner en Vermeer.

wiseman

“Normale mensen kopen een kaartje als ze een tentoonstelling willen bezoeken”, zegt Wiseman met een glimlach. “Ik maak een documentaire. Zo kan ik veel langer blijven. Ik wilde al heel lang een documentaire over een museum maken. Toen deed deze kans zich voor. Ik was aan het skiën in Zwitserland, en ontmoette een dame die in het museum werkte. We raakten aan de praat en zij zei dat ze haar best zou doen. Een week later zat ik aan tafel met de directeur, ik legde hem uit wat ik wilde, en hij stemde in.”

Wiseman verbleef twaalf weken in de National Gallery, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. “Ik had geen vastomlijnd plan. Ik heb achterhaald wanneer er wordt vergaderd en ben op gegaan naar mensen die me kunnen informeren als er iets bijzonders stond te gebeuren; die de plek door en door kennen en me kunnen helpen. Het mag misschien niet zo lijken, maar bij dit soort films ben ik meestentijds níet aan het filmen. Als ik dagelijks 12 uur in het museum ben, ben ik maximaal drie uur aan het filmen. De rest van de tijd ontmoet ik mensen, kijk ik rond, maak ik praatjes.”

nationagallery

Wanneer de camera aan gaat, kan hij niet precies zeggen. “Het gebeurt instinctief. Soms is iets echt heel saai, maar film je toch maar door, en dan gebeuren vaak de mooiste dingen. Je moet goed opletten, anticiperen. Daarom houd ik er ook niet van als mijn films worden omschreven als ‘observerend’. Dat impliceert dat je met je camera in een hoek gaat staan en maar ziet wat er gebeurt. Zo is het niet. Ik denk te weten wat er gaat gebeuren, en tijdens de opnamen maak ik voortdurend beslissingen.”

Research deed hij niet, zegt Wiseman stellig. “De opnamen zijn de research. Ik zou er weken kunnen doorbrengen, maar tijdens opnamen gebeurt het. Voordat ik begon,wist ik alleen op welke manier ik de schilderijen wilde filmen. Ik wilde ze niet aan de muur zien hangen, dan worden het objecten. Door zo veel mogelijk binnen de lijst te blijven, wordt het levendiger, intenser, en kom je ín de wereld van het schilderij terecht.”

NGALLERY-articleLarge

In National Gallery toont Wiseman 255 schilderijen uit de collectie van ruim 24.000 stuks. “Er zitten een paar persoonlijke favorieten tussen, maar het merendeel werd voor mij gekozen door de museumgidsen. Door de verhalen die zij erover vertelden en de manier waarop ze de werken analyseerden. Zij zijn echt zeer eloquent. Dat was precies de reden waarom ik dacht dat een museum een interessante omgeving voor een film zou zijn; al die verhalen, al die perspectieven. National Gallery gaat over kunst en over kijken naar kunst. Over verhalen vertellen op verschillende manieren.”

Een film over kunst is wezenlijk anders dan een film over een gesticht of over de politie, meent Wiseman. “Als ik in een politieauto zit, gaat het om het proces. Maar in dit geval is het al klaar; de schilderijen hangen al aan de muur, en gebruik ik de kunstvorm film om commentaar te leveren op een andere kunstvorm.”

national_gallery_20000293_st_5_s-low

Hij mag inmiddels 85 zijn, aan stoppen denkt hij nog lang niet. “Ik heb een lijst met onderwerpen die voortdurend verandert. Er staan ook onmogelijke onderwerpen op; ik zou bijvoorbeeld dolgraag in het Vaticaan filmen, of in het Witte Huis, maar dat zal er wel niet van komen. Iedere film is een avontuur. En bij iedere nieuwe film ben ik nog even enthousiast als vijftig jaar geleden. Omdat ik een film maak, geven mensen mij toegang tot hun leven. Dat zouden ze anders nooit doen en dat is geweldig.”

Hij zwijgt even. “Ik kan ook niks anders. Ik kan het maar op een manier. Ik kan niet goed schrijven, ik kan ook niet schilderen. Ik maak wel schetsjes, maar die zien er nog precies zo uit als toen ik acht was. Ik maak films, daar houd ik van. Ik druk mezelf het beste uit met mijn films.”

National Gallery van Frederick Wiseman is te zien in Eye en Cinema De Balie.

Fred-main_3159426b