‘Er ontstaat altijd iets speciaals’
“Kijk nou! Die kleuren: geel, oranje, rood… Dit vind ik heel mooi… Wat het precies vertelt? Geen idee, maar ik kan er uren naar kijken.”
Filmmaker David Lammers ontwikkelde met interactief ontwerpster Dima Stefanova The Scene Machine, een interactieve filminstallatie waarmee op associatieve wijze kennis kan worden gemaakt met de filmcollectie van EYE (voorheen het Filmmuseum). De ‘machine’ is gevuld met honderden filmfragmenten: drama en documentaires, reportages, reclamefilms en home movies; kleur en zwart/wit, animatie en live action. Met behulp van trefwoorden (van hoofddeksel en huwelijk, socialisme en special effect tot propaganda en prostitutie) kan de gebruiker het apparaat steeds weer andere combinaties van die filmbeelden laten maken. “Soms moet je even geduld hebben, maar er ontstaat altijd iets speciaals.”
Lammers is niet de eerste die je verwacht bij een installatie met archiefmateriaal. Hij studeerde in 2001 af aan de Filmacademie met De laatste dag van Alfred Maassen, die vervolgens een Gouden Kalf won en als eerste Nederlandse film werd geselecteerd voor de Cinéfondation van het festival van Cannes, de competitie voor aanstormend talent. In 2006 maakte hij zijn speelfilmdebuut met Langer licht, recent regisseerde hij twee afleveringen van de VPRO-serie Bellicher; de Macht van Meneer Miller.
“Ik was een beetje geobsedeerd door die eindeloze beeldenstroom op YouTube,” aldus Lammers, “Iedereen kan tegenwoordig films maken. Veel is prutswerk; eendimensionale meuk. Maar sommige van die filmpjes, op een zolderkamertje gemaakt door amateurs, zijn veel en veel beter dan het werk van zogenaamde professionals. Er is zo veel. En dat verandert ons kijkgedrag. Daar wilde ik iets mee doen.”
Samen met Stefanova maakte Lammers een demo waarmee beelden van YouTube naast elkaar kunnen worden gezet; Stefanova bedacht vervolgens dat de applicatie ook van nut zou kunnen zijn om de beeldarchieven van filminstituten te ontsluiten. EYE was direct geïnteresseerd; de webapplicatie wordt een onderdeel van de binnenkort te lanceren website FilminNederland.nl, waarop de Nederlandse filmgeschiedenis voor het publiek toegankelijk wordt.
Lammers bracht enkele maanden door in de archieven van het Filmmuseum. “Ik heb zo’n beetje alle Nederlandse speelfilms tot 1950 gezien, de mooiste fragmenten eruit gepikt en die allemaal voorzien van minimaal vier tags. Er zijn bijna 150 categorieën. De categorie ‘brief’ is heel groot, in vroege films wordt veel verteld met brieven. ‘Hoofddeksels’ zijn er ook veel; bijna iedereen droeg een hoed in die tijd.”
Bij elk fragment staat vermeld uit welke film het afkomstig is en wie de regisseur is. Lammers’ favoriete fragment is getiteld Eenige snapshots uit de dagelijkse beslommeringen der Familie Alsem, een verzameling familiefilmpjes uit de periode 1920-1944. Hij plaatst een houten blok op de lichttafel, na enige minuten verschijnt een fragment van een jonge vrouw op het scherm. “Kijk… die overbeet. Die bontkraag en dat mutsje. Hier smelt ik van. Ik heb er de tags ‘hoofddeksel’ en ‘poseren’ aan geplakt. En ‘bloem’. Kijk maar, er staat een vaas bloemen naast haar.”
Het apparaat kan worden uitgeprobeerd in EYE in het Vondelpark en thuis op de computer. Het is de bedoeling dat ook de gehele films (tegen betaling) online beschikbaar worden. Of er ook meer recente films in het apparaat worden verwerkt, weet Lammers niet. “Het ligt moeilijk met de rechten. Misschien is het ook maar beter; het zou denk ik wel een beetje pijn doen als mijn eigen films worden vermalen voor The Scene Machine. Aan de andere kant: op YouTube worden speelfilms verknipt tot eenminutenfilmpjes, er worden fake-trailers gemaakt, mijn films worden ook gedownload. Je kan wel zeggen dat je dat niet wilt, maar dat is helemaal niet meer aan de orde.”
De webapplicatie is te bekijken op www.scenemachine.nl.
