jpekker

Eenzaamheid en verlatingsangst

Twee rode schoentjes van klei waaruit twee onderbenen steken, moederziel alleen in een kaal theatertje. Zo staat de kunstenaar in de wereld, zou je kunnen zeggen: fragiel en kwetsbaar, maar ondertussen staat ze er maar mooi. “Hier ben ik! Ik mag er zijn”, zegt de foto. Zachtjes, maar welteverstaan.

Het overrompelend-ontroerende werk van Ellen Mandemaker was al te zien in galeries in binnen- en buitenland en in bladen als Carp, VPRO Gids, Volkskrant Magazine, Elle en Dazed & Confused. In de Seelevel Gallery – een geweldige, industriële ruimte in Amsterdam-West – is nu haar eerste overzichtstentoonstelling.

In samenwerking met de kunstenaar – in 1997 studeerde ze af aan de Gerrit Rietveld Academie in de richting fotografie met zelfportretten en portretten van vrouwen – maakte gastcurator Ellen Sanders een selectie uit het werk dat Mandemaker de afgelopen twintig jaar produceerde: foto’s en tekeningen; gekleide poppetjes en keramieken beeldjes; vrij en in opdracht gemaakt. De constante: op het eerste gezicht oogt het speels en olijk, of het nu gaat om een zelfportret in zwart-wit, gemaakt nog voordat Mandemaker naar de Rietveldacademie ging, of om een abstracte, zorgvuldig gecomponeerde foto van zijdezachte stukjes behang en vloeipapier. Maar wie langer en beter kijkt voelt een hartverscheurende eenzaamheid.

Het treffendst komen die eenzaamheid en verlatingsangst naar voren in de serie Monkey Playhouse, the Girl uit 2010. In 25 foto’s, op klein en nog iets kleiner formaat, verbeeldt Mandemaker de herinnering aan haar vader, die vertrok toen ze vier was. Het decor is een poppenhuis, dat ze jaren geleden voor haar eigen zoon had gemaakt. Hoofdrolspelers zijn een poppetje van hout, met een plat gezicht, blauwe stippen als ogen en haren van wollen draden, en een aapje in een gele onderbroek dat haar man eens heeft meegenomen uit Boedapest.

De aapman gaat weg, keert nog even terug en verdwijnt dan voorgoed, in een ritmisch vormgegeven, wonderschone beeldenreeks, waarin totalen en close-ups elkaar afwisselen, en waarin het perspectief verandert door een wisseling in de scherpte-diepte. De 25 foto’s zelf zijn vrijer en minder strak dan het meeste eerdere werk, maar het resultaat is precies eender: de schrik en de onmacht worden direct invoelbaar.

Er zijn zelfportretten, foto’s van een houten aapje op een stoel en stillevens met geknakte bloemen die eigenlijk ook een soort zelfportretten zijn. In twee vitrines liggen tijdschriften uitgestald, boekomslagen, fotoboeken, vakantiefoto’s, en schets- en notitieboekjes. Tegen een wand hangen een stuk of vijftien inimini-foto’s, die samen een nauwgezet verslag vormen van de trip die Mandemaker vorig jaar maakte naar de door haar bewonderde Frans-Amerikaans kunstenares Louise Bourgeois.

Ze had een documentaire gezien waarin de hoogbejaarde Bourgeois in tranen uitbarstte toen ze vertelde over haar vader, die haar toen ze klein was tot op het bot had vernederd. Mandemaker, diep geraakt door het feit dat het verdriet van het kleine meisje nog zo aanwezig was in de oude dame, boetseerde een poppetje van klei voor haar, krap vijf centimeter hoog, en toog naar New York.

Een week postte ze voor de deur van het appartement, maar Bourgeois was op reis. Ze moest het poppetje achterlaten bij de assistent van Bourgeois. In een vitrine ligt een printje van de mail die ze een paar weken laten ontving uit naam van Bourgeois: “She was very touched and sends you her thanks”.

SOLO – Ellen Mandemaker. T/m 24 december in Seelevel Gallery, do t/m za van 13.00 tot 17.00 uur, na 24 december op afspraak. Tweede Kostverlorenkade 69.