jpekker

‘Een kaal stuk land met veel beton… dat is niet mijn soort fotografie’

‘Ik zou graag eens van de mensen van het IOC stemmen horen wat hen ertoe heeft bewogen de volgende winterspelen te organiseren in een subtropisch oord. Er groeien daar palmbomen! Sotsji wordt de Russische rivièra genoemd! Ik snap werkelijk niet dat er niet veel meer weerstand is.’

De winterspelen in Vancouver zijn nog niet voorbij, maar fotograaf Rob Hornstra heeft zijn blik al lang en breed op de volgende editie gericht: Sotsji 2014. ‘In de zomer is Sotsji een ranzig, Benidorm-achtig oord – dat vind ik ook nog wel leuk. En er staat een mooi cultuurhuis waar ik balletmeisjes heb gefotografeerd. Maar verder heeft de stad mij als fotograaf niet zo veel te bieden. Ik heb veel meer met het gebied eromheen.’

Hornstra studeerde Fotografische Vormgeving aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Zijn eerste fotoboek Communism & Cowgirls, in 2004 verschenen in een oplage van 250 stuks, focust op de eerste generatie jongeren die opgroeide na de val van het communisme. Ook in zijn boek 101 Billionaires (De titel verwijst naar een jaarlijkse lijst met rijkste Russen) toont Hornstra de schaduwzijde van het nieuwbakken kapitalisme in de voormalige Sovjet-Unie. ‘Ik geloof niet in het kapitalisme; dat is een fout systeem. Maar hetzelfde geldt zeker ook voor het communisme. Ik was benieuwd naar de overgang. En naar het gebied. Ik sprak geen woord Russisch toen ik er voor het eerst heen ging. Sterker: ik sprak nauwelijks Engels. Maar ik had er een geweldige tijd. Enerzijds is het krankzinnig moeilijk om er te werken, anderzijds liggen de interessante verhalen er voor het opscheppen.’

Sinds vorig jaar werkt Hornstra samen met journalist en filmmaker Arnold van Bruggen aan ‘The Sochi Project’: een reportage over de veranderingen in de regio aan de Zwarte Zee waar in 2014 de Olympische Spelen plaatsvinden. Die ‘extreme make-over’ is al aan de gang; vluchtelingenflats en armoedige resorts verdwijnen in hoog tempo, karakteristieke Sovjet-sanatoria worden omgebouwd tot viersterrenhotels. Duizenden arbeiders uit heel Rusland wonen in prefab-woningen om de stadions, hotels en moderne infrastructuur op tijd af te hebben. Helikopters vliegen af en aan met bouwmateriaal. ‘Het perscentrum wordt gebouwd in een beschermde moerassige laagvlakte. Dat mag helemaal niet. Geologen zeggen dat de stadions binnen de kortste keren zullen wegzakken. Maar ook dat lijkt vooralsnog niemand te interesseren.’

The Sochi Project is kostbaar, er is 30 duizend euro per jaar nodig schat Hornstra, terwijl kranten en tijdschriften nauwelijks nog budget hebben voor fotojournalistiek. Dus bedacht Hornstra cum suis een eigen financieringsmodel: iedereen die deze synthese van kunst en journalistiek een warm hart toedraagt, kan donateur worden.

Dat kan voor tien, honderd of duizend euro per jaar, wat respectievelijk de status oplevert van bronzen, zilveren en gouden donateur. Elke categorie heeft eigen privileges, variërend van toegang tot de website waarop alle artikelen, fotoseries, interviews en essays worden gepubliceerd tot een luxe verzamelbox met originele prints. Inmiddels hebben 274 donateurs een kleine 18 duizend euro geïnvesteerd in het project.

Recent werden de gouden en zilveren donateurs getrakteerd op de in eigen beheer gemaakte publicatie Sanatorium, bestaand uit een beeldkatern en een fictief dagboek van een sanatoriumbezoeker. ‘We zijn niet voor niets begonnen met de sanatoria; er is gen veiliger onderwerp. We hadden ook eerst iets over prostituees of iets dergelijks kunnen doen, maar dat is gewoon niet handig. Ik zou het overigens ook wel weer wat vinden, als we er na vier jaar worden uitgeknikkerd. Het is me veel waard als ik aan het eind kan zeggen dat ik het ze lastig heb gemaakt: Rob Hornstra, de paria van Sotsji.’

Of ze in Rusland in de gaten worden gehouden, weet Hornstra niet. Wel ondervindt hij momenteel veel moeite om een persvisum te bemachtigen. ‘Dat is een vrij ernstige schending van de persvrijheid, natuurlijk. Ik vind dat vreemd. Als je de spelen wilt organiseren, dan weet je toch dat er kritische journalisten komen kijken?’

Russische journalisten en fotografen, díe hebben het pas echt moeilijk, weet Hornstra. ‘Rusland staat vijfde op de lijst met landen waar de meeste journalisten omkomen tijdens hun werk. Maar volgens mij staan ze met afstand eerste wat betreft moorden op journalisten uit eigen land. Die worden gewoon afgeknald. Ik heb groot respect voor journalisten die verslag doen vanuit Tsjetsjenië. Het is daar zo ontzettend losgeslagen; ik zou best bang zijn om daar naartoe te gaan.’

Zijn komende reizen gaan naar Abchazië, óók een gebied met een omstreden status, op nog geen tien kilometer van de plek waar de Spelen moeten plaatshebben. ‘Het land is helemaal leeg, iedereen is gevlucht. Wat ik daar precies moet gaan fotograferen, weet ik nog niet. Een kaal stuk land met veel beton… dat is niet mijn soort fotografie. Ik ga dus op zoek naar mijn eigen verhaal: een foto hoeft wat mij betreft niet alleen een verhaal te illustreren. Een foto kan ook weer een ander, op zichzelf staand verhaal vertellen.’

Beelden van The Sochi Project zijn t/m 24 mei te zien op de tentoonstelling QUICKSCAN NL#01 in het Nederlands Fotomuseum. Zie ook thesochiproject.org.