jpekker

De werkelijkheid verzin je niet / 2

appelslotscène2

‘Ik weet niet zeker of het verhaal dat ik jullie wil vertellen in alle details overeenstemt met de waarheid, maar toch geloof ik dat ik het relaas van de eigenaardige gebeurtenissen in ons dorp vertellen moet, omdat deze mogelijk een licht kunnen werpen op de ontwikkelingen van ons land.’ Zo begint de speelfilm Das weisse Band van de Oostenrijkse misantroop Michael Haneke; met een flink aantal slagen om de arm.

John Appel doet net zoiets aan het begin van zijn schitterende documentaire The Player. ‘Misschien is niets geheel waar’, citeert hij Multatuli. ‘En zelfs dàt niet.’

Het citaat slaat natuurlijk op de verhalen van de gokverslaafde mannen die Appel opvoert, maar óók op de verhalen die Appel junior zelf opdist over zijn vader. Het zijn zíjn (subjectieve) herinneringen, wil hij maar zeggen.

The Player eindigt met een anekdote: John zit naast zijn vader in de Mercedes, hij was 9 of 10 jaar oud. Hij moet heel goed op de weg letten, zegt zijn vader, die tien seconden met zijn ogen dicht wil proberen te rijden – dat durft niemand! ‘Hij deed zijn ogen dicht en begon te tellen: een-en-twintig, twee-en-twintig-drie-en-twintig…’

Appel illustreert het verhaal met vale beelden, geschoten door de voorruit van een zachtgroene Mercedes, alsof de kleine John die dag een videocameraatje bij zich had.

Dat was niet het geval; de beelden zijn speciaal voor de film opgenomen en oud gemaakt.

Met het zelfgemaakte ‘archiefmateriaal’ wil Appel een gevoel oproepen, en hij slaagt daar glansrijk in, mede door de nuancering aan het begin van zijn film. In veel andere documentaires wordt archiefmateriaal misbruikt als bewijs. In The Shock Doctrine bijvoorbeeld, storten Michel Winterbottom en Mat Whitecross een karrenvracht archiefmateriaal uit over de kijker: plaatjes bij de praatjes van de Canadese journaliste en activiste Naomi Klein. Maar die plaatjes lijken soms een heel ander verhaal te vertellen.

Dit is de tweede aflevering van een serie die in de IDFA-dagkrant verschijnt.