jpekker

De vrije associaties van kunstenaar Emo Verkerk

koning winter

Koning Winter en Belle van Zuylen heet het schilderij. Erop staat een mooie vrouw met opgestoken haar in een chique, donkerroze jurk op een trappetje een aantal vogelhuisjes met besneeuwde daken aan te vullen. Haar blik is afgewend, naar iets ter rechterzijde van het doek. Als je goed kijkt, zie je dat haar gezicht uit een tekening is geknipt en op het katoen is aangebracht.

Koning Winter is het eerste portret dat Emo Verkerk (Amsterdam, 1955) maakte van Belle van Zuylen. Hij werkte er meer dan een jaar aan. Eerder was het een portret van Poesjkin. Dat is slechts een kleine stap voor Verkerk (voordat hij begon te schilderen, studeerde hij filosofie), bij wie een portret van Berlage via associaties langs het Hardangervidda-massief in Noorwegen en eeuwige sneeuw de vorm van een teckel kan aannemen. Bij Verkerk kan élke gelijkenis overvloeien in de janboel van expressie, gewaarwording, spiegeling en projectie waarmee hij dagelijks (al dan niet bewust) te stellen heeft.

Belle aan zee

In dit geval was hij bezig met een monument voor de grondwet van 1848 in Den Haag; een beeld van Thorbecke. Hij las daar veel over en zo werd Verkerks belangstelling voor de Bataafse Republiek gewekt. En via die omweg kwam hij terecht bij Belle van Zuylen (1740-1805), die de Franse Revolutie van dichtbij meemaakte en van schrander commentaar heeft voorzien.

Koning Winter en Belle van Zuylen maakt onderdeel uit van de kleine, verfijnde presentatie Emo Verkerk: Belle van Zuylen bij Willem Baars Projects, die een fraaie aanvulling vormt op Graag of niet, Verkerks overzichtstentoonstelling in het Gemeentemuseum in Den Haag. In het museum zijn bijna negentig schilderijen en beelden samengebracht, vooral van kunstenaars, en dan met name schrijvers, zoals Jerofejev, Roth, Reve, Slauerhoff en Nescio, en wordt van zaal naar zaal zichtbaar hoe Verkerk te werk gaat, omdat de meeste geportretteerden meer dan eens opduiken, in verschillende gedaantes.

Emo Verkerk - Belle van Zuylen bij Willem Baars01

De expositie in de galerie op de Hoogte Kadijk, met tien even ontwapenende als vrolijk stemmende schilderijen en één beeld van Belle van Zuylen, biedt een nóg geconcentreerdere inkijk in de associatieve wereld van Verkerk, en toont op een klein oppervlak ook de volle breedte van de materialen die hij gebruikt. Alles wordt ingezet, van linnen en katoen tot karton, van peperdure olieverf en bladgoud tot duizenddingendoekjes van de Action.

Belle op zolder

Belle te Scheveningen, Belle te paard (maar waar is het paard?), Belle in de Zaanstreek. Op Belle van Zuylen (borstbeeld) is een gebeeldhouwde buste van de schrijfster weggestopt op zolder tussen een slee, twee pingpongbatjes, twee tennisrackets en twee hockeysticks.

Er hangt een portret van Van Zuylen waaronder Verkerk een kwart slag gekanteld een ouder, in opdracht gemaakt maar nooit afgeleverd schilderij van een baby bevestigde – de twee gaan naadloos in elkaar over. En er staat een gekleid mannetje op een enorme witte sokkel, die een piepklein portretje van Van Zuylen vasthoudt: Belle in de Alpen.

Belle in de Alpen

Misschien wel het mooiste schilderij is Belle van Zuylen en Johan Huizinga, waarop de vermaarde historicus een boek in handen heeft waarop de schrijfster staat afgebeeld. Huizinga kan in dit dubbelportret worden opvatten als zelfportret. Huizinga maakt zich de schrijfster eigen door te lezen, Verkerk door haar keer op keer te schilderen. Gaat dat zien!

Emo Verkerk: Belle van Zuylen. T/m 24/01 bij Willem Baars Projects, Hoogte Kadijk 17. De tentoonstelling Emo Verkerk – Graag of niet in t/m 15/2 te zien in het Gemeentemuseum Den Haag.

Huisinga