Matthias Schoenaerts speelt een van de bemanningsleden in Kursk, over de Russische kernonderzeeër die zonk in 2000. ‘Het is een rampenfilm en een menselijke tragedie.’
“Ik was al aan het project verbonden vóór Thomas. Toen de beoogde regisseur afhaakte heb ik, zonder dat iemand ervan wist, Thomas gepolst en gevraagd of hij het scenario wilde lezen. De volgende dag belde hij al terug: hij vond het heel boeiend. Dat heb ik vervolgens gemeld bij EuropaCorp, het productiehuis van Luc Besson. Zij hebben Thomas vervolgens officieel benaderd. En nu zitten we hier.”
De Vlaamse ster Matthias Schoenaerts was in oktober in Amsterdam voor de Europese première van Kursk, op het Parool Film Fest. Hij was in gezelschap van de Deense regisseur Thomas Vinterberg, die hij leerde kennen op de set van Far from the Madding Crowd (2015). “We hebben veel plezier beleefd samen. En vanuit dat plezier is een vriendschap ontstaan, niet alleen professioneel. Dus als ik hem een script stuur, is het een vriend die een andere vriend iets vraagt.”
In Kursk speelt Schoenaerts kapitein-luitenant Mikhail, een van de bemanningsleden van de gelijknamige Russische atoomduikboot die op 12 augustus 2000 na een reeks explosies op de bodem van de Barentszzee belandde. “Hij is een man in de meest wanhopige en uitzichtloze situatie die je je kunt voorstellen. Als je geen kant meer uit kunt, heb je maar één optie. Een mens wil overleven. En in zijn functie wil hij zijn mede… crewmembers…” Schoenaerts slaat met zijn vlakke hand op tafel – zijn cola trilt ervan. “Godverdomme! Hoe heet dat in het Nederlands?! Fuck, dat kan toch niet: crewmembers, hoe zeg je dat?”
Schoenaerts maakt een wegwerpgebaar. “Dan zegt iedereen: hij is veel in Amerika en spreekt geen Nederlands meer, arrogante lul! En ze hebben nog gelijk ook; ik kan geen Nederlands meer. Soms ben ik bang dat ik vervroegde alzheimer heb. Ik haal alles door elkaar. Maar ik heb ook een druk schema. Vorige week zat ik nog in Frankrijk voor de promotie van een andere film, Close Enemies.”
“Afijn,” zegt Schoenaerts, na een slok van zijn cola. “Hij wil er óók voor zorgen dat zijn bemanningsleden overleven. Mikhail is iemand die de kracht heeft om zelfs in de meest uitzichtloze situaties hoop te houden. Dat soort mensen fascineert me, ook omdat ik soms twijfel of ze wel echt bestaan. Ik weet in ieder geval niet of ik diezelfde kracht zou hebben.”
Kursk is gebaseerd op A Time to Die: The Untold Story of the Kursk Tragedy, een nauwgezette reconstructie van Robert Moore. “Ik wist in grote lijnen wel wat daar was gebeurd, maar ik heb het boek natuurlijk gelezen. Moore beschrijft de ondergang van de kernonderzeeër én de pogingen om de overlevenden te redden. Het is dus enerzijds een soort van rampenfilm voor een breed publiek, maar er is ook een sociaal-politieke dimensie en het is ook een menselijke tragedie. Daarom vond ik Thomas zo geschikt. We hadden iemand nodig die het menselijk aspect kan belichten en ik had het vermoeden dat een film met deze scoop, met deze productionele omvang, voor hem een uitdaging zou zijn.”
Kursk is geen politieke vingerwijzing, benadrukt Schoenaerts. “De film toont een heel hallucinante realiteit, waar we vandaag de dag nog altijd mee te maken hebben; een soort politieke onverschilligheid die niet per se een Russische aangelegenheid is, maar een menselijke – denk ik. Het is gebaseerd op ware feiten. We vertellen wat er is gebeurd, maar we zijn niemand aan het demoniseren.”
Hij neemt nog een slok. “De Russische rechten zijn verkocht, maar ik weet niet of Kursk daar ook daadwerkelijk te zien zal zijn. Maar ik hoop het natuurlijk wel. Ik denk dat de nabestaanden heel nieuwsgierig zijn naar de film.”
Er is alleen een briefje gevonden waarop de 27-jarige luitenant-ter-zee Dmitri Kolesnikov, commandant van de turbinekamer van de Koersk, de namen van de overlevenden had genoteerd. “Meer was er niet. Maar er is een ingenieuze en logische reconstructie gemaakt van wat zich aan boord moet hebben voltrokken. Hoeveel tijd ze ongeveer hebben gehad, en wat de kapitein van dat compartiment – want ik speel niet de kapitein van de hele onderzeeër – onder die omstandigheden logischerwijs moet hebben gedaan om te proberen te overleven. In Kursk zie je de stappen die ze naar alle waarschijnlijkheid hebben ondernomen, maar exact zullen we het nooit weten. En wat zich in de hoofden van die mensen heeft afgespeeld en of er nog persoonlijke conflicten waren evenmin.”
Zijn fysieke voorbereiding was zwaar. Schoenaerts moest leren duiken en heeft lang getraind om zo lang mogelijk onder water te kunnen blijven. “Dat was wel pittig. De hele onderwatersequentie hebben we in drie dagen tijd gedraaid in een speciaal gebouwd, acht meter diep zwembad in de AED Studios bij Antwerpen. Het af te leggen traject heb ik eerst met een zwembrilletje op bestudeerd, vervolgens moest ik het zonder brilletje doen. In het pikkedonker, in troebel water. En dan maar hopen dat je je nergens aan stoot of achter blijft haken, want het lag daar vol metalen voorwerpen, en onderweg was er geen communicatie mogelijk. Naast een paar blauwe plekken heb ik er niks aan over gehouden.” Hij lacht: “Het heeft misschien iets kinderlijks, die make-believe, maar dat is cinema voor mij: heerlijk!”
Schoenaerts heeft het acteren niet van een vreemde; hij is de zoon van Julien Schoenaerts (1925-2006), een van de grootste naoorlogse Vlaamse acteurs. Aan de zijde van zijn vader zette hij zijn eerste stappen op het toneel, naast zijn vader speelde hij zijn eerste filmrolletje in Daens. Zijn vader heeft veel voor hem betekend, beaamt Schoenaerts, maar bij de opnamen van Kursk heeft hij geen seconde aan hem gedacht. “Mijn vader kon niet zwemmen. Die had deze film onmiddellijk afgezegd omdat hij niet kon zwemmen. Maar serieus, mijn vader is belangrijk voor veel dingen in mijn leven, maar niet bij het spelen. Onze manier van spelen is totaal verschillend. Als je de zoon van Messi bent en je voetbalt, moet je ook niet proberen om op dezelfde manier te voetballen. Dat is gedoemd te mislukken. Je moet je eigen taal en je eigen vorm vinden.”
Zijn eigen koers bracht hem naar Hollywood, maar dat betekent niet dat Schoenaerts nooit meer in een kleinere Vlaamse of Nederlandse film wil spelen. “Ik heb vorig jaar nog een kleinere film gedraaid, Mustang, maar dat was ook weer in de States. Veel mensen denken dat ik daar woon, misschien dat ik daarom de laatste tijd niet meer zoveel doe in België. Allez, laat ze maar denken. Ik heb meer dan genoeg films in het vooruitzicht, als acteur, als producent en op een dag wil ik ook regisseren. Die prikkel is er, maar ik kan niet alles tegelijk doen. Dat is weleens jammer, ik zou namelijk heel graag alles tegelijk doen. En dan 500 jaar lang, met dagen die 72 uur duren.”
