De Pools-Britse regisseur Pawel Pawlikowski over Cold War
De Pools-Britse regisseur Pawel Pawlikowski (Warschau 1957) vertrok op zijn veertiende met zijn familie uit Polen; hij woonde in Duitsland en Italië en verhuisde in 1977 naar Groot-Brittannië. Hij studeerde literatuur en filosofie in Londen en Oxford. Eind jaren tachtig begon hij films te maken, vooral documentaires voor de BBC. In 1998 maakte hij zijn eerste speelfilm, The Stringer. De doorbraak kwam met Last Resort (2000). Met Ida (2013), over een jonge vrouw die moet kiezen tussen een leven binnen en buiten het klooster, won hij de Oscar voor beste niet-Engelstalige film en vijf Europese filmprijzen.
Wat was het idee voor Cold War?
“Ik liep al met het idee voor Cold War rond voordat ik Ida maakte. Maar ik wist niet precies hoe ik dit gecompliceerde liefdesverhaal moest vertellen. Ida gaf me het vertrouwen dat ik het kon.”
U situeerde de onmogelijke liefde tussen Wiktor en Zula ten tijde van de Koude Oorlog.
“Het leven onder dat dictatoriale regime leent zich goed voor een liefdesdrama. Omdat er zo veel obstakels waren, toen. En omdat er weinig anders was. In onze tijd is er zo veel afleiding: telefoons, overal beelden. Het is nauwelijks nog voor te stellen dat twee mensen enkel nog oog voor elkaar hebben.”
De verschuivende politieke machtsverhoudingen tussen Oost- en West-Europa vormen een beklemmende achtergrond, maar het hart van Cold War is de bewogen liefdeshistorie tussen Wiktor en Zula.
“Ik heb geen film willen maken die historische onderwerpen illustreert. Ik wil personages tot leven wekken. Wiktor en Zula stuwen het verhaal voort. De moeilijkheden die zij moeten overwinnen, hebben dan ook niet alleen te maken met de historische context, maar evengoed met hun botsende persoonlijkheden en achtergronden.” Met een lachje: “En het idee dat de liefde eeuwig en absoluut moet zijn, slaat sowieso nergens op.”
Cold War is losjes gebaseerd op de geschiedenis van uw eigen ouders – in de aftiteling hebt u de film aan hen opgedragen.
“Er zijn veel overeenkomsten met Wiktor en Zula, inclusief hun namen. Mijn ouders zijn er niet meer, dus ik voelde me vrij hun namen te gebruiken. Ze vormden een rampzalig stel; ze werden verliefd, scheidden, werden opnieuw verliefd, trouwden met anderen, kwamen weer samen, emigreerden, scheidden en kwamen opnieuw bij elkaar. Ik heb me door deze tragische ketting van gebeurtenissen laten inspireren, maar Cold War is geen biografische vertelling, maar een universele film.”
Muziek speelt een belangrijke rol; Wiktor wil de volksmuziek redden omdat ze zoveel traditie en echte emotie in zich draagt.
“Die liederen waren alomtegenwoordig in mijn jeugd. We noemden ze cepelia, namaakfolklore. Het klonk goed en de kostuums van het staatsensemble zagen er schattig uit, maar het had niets oprechts.”
U bent op jonge leeftijd vertrokken uit Polen en er later weer teruggekeerd; wat betekent Polen nog voor u?
“Vaderland is een ruim begrip voor mij, ik interpreteer het niet op een nationalistische manier, zoals vandaag de dag gebruikelijk is. Het gaat voor mij om een plek waar ik ben opgegroeid, om een gevoel, om cultuur, en dat raak ik nooit meer kwijt. Ik heb het grootste deel van mijn leven buiten Polen gewoond, maar toen ik er terugkeerde voelde ik me er thuis en was het alsof ik nooit was weggeweest, hoezeer het land ook was veranderd. Ik had veel Britser kunnen zijn; ik voel me maar een beetje Brits. Ik heb ook in Duitsland gewoond en in Italië, en ik ben met een Russische vrouw getrouwd. Ik val overal buiten, de manier waarop ik films maak is ook niet standaard – dat vinden producenten weleens lastig.”
