jpekker

De kunst van het fotoboeken maken

Nog geen anderhalve maand geleden bedachten de organisatoren van Unseen en Offprint Amsterdam samen met drukkerij Lecturis het plan voor de ‘Dummy Award’. Het concept was simpel: fotografen konden een uitgeprinte dummy van een fotoboek insturen, vergezeld van een motivatie waarom juist hun boek gepubliceerd moet worden. De beste dummy wordt uitgegeven door Lecturis, in een oplage tussen de 500 en 1000, afhankelijk van het formaat en de specificaties. De winnaar krijgt 100 exemplaren. Eventuele inkomsten zijn voor de uitgever.

In vier weken tijd werden meer dan honderd dummy’s ingestuurd. Van over de hele wereld; van Polen en België tot de Verenigde Staten en Japan. Het leeuwendeel is echter afkomstig uit Nederland. Dat heeft te maken met de korte aanlooptijd en de aangeboorde netwerken, denkt Pjotr Vandejong, creatief directeur van reclamebureau Vandejong, FOAM Magazine én Unseen Photography Fair. “Maar Nederland is samen met Zwitserland wel de absolute wereldtop. Er zijn hier kleine, onafhankelijke uitgeverijen, hele goeie fotografen en topontwerpers, en er was altijd voldoende subsidie beschikbaar voor goede plannen. Met als resultaat dat er heel bijzondere fotoboeken worden gemaakt. Daarom is Offprint hier ook zo goed op zijn plek.”

De rijkdom en de variëteit zijn groot; tussen de inzendingen zitten enorme boekwerken én fotoboekjes op miniformaat, vuistdikke werken en boeken van slechts een paar pagina’s. Ze zijn geniet, gelijmd of met de hand gebonden. Er werd ook een Moleskine-notebook ingestuurd dat van voor tot achter was volgeplakt met foto’s. “Het gaat om de fotografie, natuurlijk, maar vooral ook om het boek als object”, aldus Vandejong. “Om de kunst van het fotoboeken maken. Om de bijzondere samenwerkingsvormen tussen fotografen en ontwerpers. Dat is wat anders dan wat schuiven met foto’s voor een Blurb-boek.”

Vandejong heeft samen met Yannick Bouillis, de oprichter van Offprint Parijs, het kaf van het koren gescheiden: zij selecteerden een stuk of vijftig dummy’s die tijdens Unseen/Offprint worden geëxposeerd in de Openbare Verlichting in het Zuiveringsgebouw in de Pazzanistraat.

Een deskundige jury, bestaande uit fotograaf Viviane Sassen, curator Colette Olof, vormgever René Put, de Zwitserse ontwerper/uitgever Winfried Heiniger en Lecturis-directeur Paul van Mameren, maakt tijdens de opening van Offprint, donderdag 20/9 vanaf 16.00 uur, bekend wat de winnende dummy is.

“We hopen dat het een begin is van een traditie”, aldus Vandejong, “en dat er volgend jaar nóg meer dummy’s worden ingestuurd door nog meer vermaarde fotografen. Des te sneller stijgt de status van de prijs.”

Kadir van Lohuizen, Via PanAm
De veelbekroonde documentairefotograaf Kadir van Lohuizen reisde 40.000 km langs de Pan-American Highway om het fenomeen migratie in kaart te brengen. Hij deed verslag van zijn reis in kranten, tijdschriften, op de radio, op blogs en via een iPad-applicatie. Ter afsluiting van het monumentale ‘multi-platform project’ wil hij een fotoboek maken. Een boek als een stoeptegel, meer dan 400 pagina’s dik. De dummy is zeer fragiel, de pagina’s komen al los van de rug. Vandejong: “Het is niet voor niets dat we alle fotografen hebben laten weten dat ze hun dummy’s niet terugkrijgen. Het is een prachtige dummy voor een kloek boek, maar hij valt nu al uit elkaar.”

Jan Hoek, Me & My Models
Van Lohuizen is een arrivé; zijn boek komt er waarschijnlijk ook wel zonder de Dummy Award, maar er zijn ook dummy’s ingezonden door (nog) onbekende talenten en pas afgestudeerden. Me & My Models, bijvoorbeeld, is de publicatie waarmee Jan Hoek eerder dit jaar afstudeerde aan de Gerrit Rietveld Academie. Het is een fotoboek over de relatie tussen de fotograaf en zijn (soms van straat geplukte) modellen, bestaande uit snapshots en handgeschreven, ingescande teksten, rommelig opgemaakt, en geprint op krantenpapier. Vandejong: “Ik heb er heel hard om gelachen. Het is lekker recht voor zijn raap.”

Otto Kaan, 4990photo
Otto Kaan, een duo bestaande uit Berend Otto en Guus Kaandorp, maakten 9 cahiers op A5-formaat, waarin zij de stofjes op hun scanner categoriseerden in even zo veel categorieën. Hun samenwerking ontstond tijdens de maandagmiddagpauzes op de Koninklijke Academie in Den Haag, waar zij de enigen waren die de behoefte hadden de wedstrijden van Ajax van de voorafgaande zondag te analyseren. Al spoedig bleken zij ook op artistiek vlak op één lijn te zitten. Vandejong: “De schriftjes zijn eeg conceptueel, zoals al hun werk. De afgelopen jaren maakten zij ook een serie digitale collages van rhododendrons en een serie over de leeuwen die eens de bruggen van het Amsterdamse Centraal Station sierden.”

Koen Tornij, Politieke jongerenorganisaties
Politieke jongerenorganisaties
, in juni 2012 al in eigen beheer uitgegeven, is een boek waarin wordt onderzocht ‘wat jongeren, in de kracht van hun leven, in hemelsnaam bezielt om zich met politiek te willen bemoeien’. De tekst is van Manuel Buitenhuis, de foto’s zijn van Koen Tornij, ‘Bachelor of Design in Photography’ aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Het omvat 92 pagina’s, in twee verschillende formaten, met full colour en zwart-witfotografie. Vandejong: “Het is heel serieus, met veel tekst. Bij dit soort publicaties loop je het gevaar dat de foto’s illustraties worden bij het verhaal, maar het is hier wel goed gedaan.”

Maker onbekend, Everywhere
Everywhere
werd anoniem ingestuurd, zonder cv, motivatie of begeleidend schrijven. In het boek zelf staat ook geen maker vermeld. Het is een impressionistisch, sferisch werk; geen echte documentairefotografie, er wordt een nieuwe, eigen wereld gecreëerd. Een aantal foto’s is in Nederland gemaakt, op een staat bij voorbeeld Pepijn Lanen van De Jeugd van Tegenwoordig, maar het grootste deel is erg onbestemd. Vandejong: “De edit is heel goed; er zit een fijn ritme in, terwijl het toch van hot naar her gaat. We zijn op zoek naar de maker, maar misschien is het wel expres. Het past op een bepaalde manier wel bij het boek.”

Linda Beumer, Sticks & Stones
Linda Beumer volgde het Grafisch Lyceum in Eindhoven en studeerde daarna grafisch ontwerp aan de Rietveld Academie; ze is kortom geen fotograaf maar ontwerper. Zij maakte Sticks & Stones, ‘een boek dat de lezer door een collectie stenen leidt’, met reproducties, zelfgemaakte foto’s en collages. Vandejong: “In veel gevallen is de fotograaf leidend, maar de grens tussen fotografie, ontwerp en beelden maken is aan het vervagen. In dit geval ligt het primaat bij de ontwerper. Die lijkt vaak wat meer vrijheid te hebben om bestaande foto’s te gebruiken.”

Sofie Knijf, Asnoix
Asnoix is de oude naam van Assenois, een plaatsje in de Belgische Ardennen. Knijf, afgestudeerd aan de Amsterdamse Fotoacademie en tijdens Unseen exposerend bij Galerie Ron Mandos, maakte er vanaf 2005 foto’s. Angela Lidderdale maakte daar een fraai, klein boekje van. Kleurenfoto’s en zwart-witfoto’s wisselen elkaar af; samen vertellen zee en verhaal van verlangen naar de natuur en naar vroeger. Vandejong: “De dummy is al mooi en als je dit gaat drukken wordt het helemaal prachtig. Maar het is aan de jury. Welke criteria doorslaggevend zijn? Daar hebben we het natuurlijk wel over gehad, ook met de uitgever. Die zou natuurlijk kunnen denken: deze maar niet, dat wordt heel duur. Maar je kunt ook denken: dit wordt een hit! Dan verdien je je investering vanzelf weer terug.”