De jury lust er wel pap van
Intuïtie en onderbuikgevoelens bepaalden de keuze van de jury van het best verzorgde boek 2010, nu te zien in het Stedelijk Museum: “Ik word er nieuwsgierig van, ik wil meteen gaan lezen, ik word er hebberig van.” Maar omdat de jury – zoals het een jury betaamt – natuurlijk wilde laten zien dat ze niet van de straat is, werden er met terugwerkende kracht ook nog wat minder arbitraire criteria op schrift gesteld.
Aspirant-Best verzorgde boeken bevatten beeldreeksen zonder bijschriften, concludeerde de jury. Er worden minimaal twee verschillende papiersoorten in het binnenwerk gebruikt, en minstens een van de papiersoorten is een licht, soepel papier, om maar een aantal van de tamelijk malle kenmerken te noemen.
De jury, bestaande uit twee ontwerpers, een drukker een drukker en een docent grafische vormgeving, laveerde tussen boeken waarin te weinig gebeurt en te weinig risico is genomen, en boeken waarin te veel gebeurt. Waar de talloze mogelijkheden van state of the art ontwerpen, beeldbehandeling en typografie niet beheerst zijn gebruikt.
Tussen te veel en te weinig bevindt zich een smalle marge, stelt de jury. Toch selecteerde zij het maximum aantal van 33 boeken, uit 376 door uitgevers, opdrachtgevers, ontwerpers en drukkers ingezonden boeken (tegen 30 in 2009 toen er nog 415 boeken werden ingezonden).
Op die 33 valt geen peil te trekken. Er zitten bedrijfsbrochures tussen, cahiers, een bundeltje van 72 pagina’s printerpapier, een kunstenaarsbiografie met een foeilelijk omslag, een handleiding voor de omgang met moeilijke patiënten, en heel veel fotoboeken, monografieën en kunstcatalogi – onder meer over mode-illustrator Piet Paris, tekenaar Leo Vroman, kledingontwerper Alexander van Slobbe, fotograaf Koos Breukel en schilder Stevan Aalders. Het laatstgenoemde boek, vormgegeven door meesterontwerpster Irma Boom valt vooral op door de enorme slagschaduwen achter de afgebeelde werken. Terwijl de jury expliciet stelt dat andere boeken zijn afgevallen omdat ze worden vertroebeld door een te gretig gebruik van schaduwen.
Er zijn wel meer aanwijzingen dat de jury zich hier en daar heeft laten verblinden door de inhoud. Net niet verschenen boeken van tekenaar Gummbah, bijvoorbeeld, kun je leuk en aardig vinden, maar de keuze om het onder ‘het goede, het ware en het schone’ te scharen valt nauwelijks te verdedigen. Dat gebeurt dan ook niet: “De jury verwelkomde het boek met instemmend gegrinnik”.
Er zijn maar liefst drie kinderboeken uitverkoren (‘De jury lust er wel pap van’), een nieuwe uitgave van Homerus’ Ilias, en geen enkele roman. Wel werd de zogenaamde Dwarsligger genomineerd, de kwart slag gedraaide, op dun papier gedrukte heruitgaven van bewezen kaskrakers. ‘Een subtiele en exclusieve vorminnovatie’, aldus de jury.
Slechts in een handjevol boeken is in alle opzichten wervend, dwingend en excellent: Goede bedoelingen en modern wonen, de zeer ritmische geschiedschrijving van de Bijlmer door fotograaf Hans Eijkelboom (vormgegeven door Mevis & Van Deursen), bijvoorbeeld, en Willem, Willem Popeliers minutieuze verslag van zijn zoektocht naar zijn wortels.
Het meest bijzondere best verzorgde boek van 2010 is Atlas of the Conflict. Israel – Palestine van Malkit Shoshan, een compact en handzaam Engelstalig boek dat het Israëlisch-Palestijnse conflict in beeld brengt middels honderden kaarten en infographics. Dat boek, uitgegeven door 010 Publishers en ontworpen door de Amsterdamse vormgever Joost Grootens, werd eerder dit jaar in Leipzig ook al onderscheiden met de Gouden Letter voor ‘Schönste Bücher aus aller Welt’.
De Nederlandse jury was onder de indruk hoe helder de enorme hoeveelheid informatie is geordend, maar vindt de atlas “als object wat stug uitgevallen”. “Begin er maar eens aan.”
De Best Verzorgde Boeken 2010. T/m 17 juli in het Stedelijk Museum. De Stichting De Best Verzorgde Boeken heeft een catalogus uitgegeven met daarin onder meer een juryrapport over alle geselecteerde boeken (ontwerp Niels Schrader, ISBN 978 90 5965 144 9).
