jpekker

De catwalk van het Nederlandse boek

Haar solo-expositie in Bijzondere Collecties is nog maar net voorbij, of er worden staan vier nieuwe boeken van de veelvuldig bekroonde ontwerper Irma Boom in de schijnwerper. Dit keer ter gelegenheid van De Best Verzorgde Boeken 2009, na een jarenlange rondreis door de stad eindelijk weer in een zaaltje van het tijdelijke heropende Stedelijk Museum (er stonden er nog genoeg leeg), waar in 1932 ook de allereerste Best Verzorgde Boeken-expositie plaatsvond.

Booms Amsterdamse Irma Boom Office ontwierp Bladeren door het Amerikaans landschap, een verslag van een reis van (landschap)architecten, kunstenaars en fotografen door Amerika op telefoonboekformaat, de reader over ontwikkelingssamenwerking Darfur and the Crisis of Governance in Sudan, de catalogus bij de jaarlijks door de Koningin aan vier jonge kunstenaars uitgereikte Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst, en Song through 21st Century Eyes, een sjieke publicatie gewijd aan een particuliere verzameling keramiek en porselein uit de Song Dynastie.

Als om aan te geven dat de jury heus niet alles goed vindt wat Boom fabriceert, voorzag ze haar considerans van enkele kritische kanttekeningen. Zo wordt de extra omslag – in de vorm van een met Chinese zijde beklede kartonnen wikkel – van Song through 21st Century Eyes een tikje overbodig geacht. Bij Darfur noteert de jury zelfs ‘als boek niet bijzonder in het oog lopend’.

Als het aan de jury – bestaand uit twee ontwerpers, een drukker, een uitgever en een designhistorica – had gelegen, hadden overigens slechts 27 boeken het predikaat ‘Best Verzorgd’ gekregen. Het reglement van de CPNB schrijft echter een minimumselectie van dertig boeken voor.

Op die dertig (geselecteerd uit 415 door uitgevers, opdrachtgevers, ontwerpers en drukkers ingestuurde boeken) valt, zoals te doen gebruikelijk, geen peil te trekken. De ‘catwalk van het Nederlandse boek’, zoals de jury het noemt, bestaat uit wetenschappelijke uitgaven, in eigen beheer uitgegeven kleinoden en andere curiositeiten waar de boekenliefhebber vergeefs naar zal zoeken in de Bruna. Er zitten kunstcatalogi tussen, cahiers, fotoboeken, monografieën en bedrijfsbrochures (Design & Production Bible, van de wereldwijde Bijbelproducent Jongbloed, met een knallend zilveren band en gedrukt op verschillende soorten dundrukpapier). Er zijn twee kinderboeken uitverkoren, en ook twee romans: Misdaad en straf van Dostojevski (niet voor het eerst een deel uit de Perpetua-serie van Athenaeum – Polak & Van Gennep) en Onzichtbaar van Paul Auster.

In het geval van Onzichtbaar heeft de jury enkel iets te zeggen over het omslag, ontworpen door Studio Ron van Roon. Het wordt geniaal genoemd: ‘De verschillend gekleurde, afgeronde letters (…) worden haast vloeibaar, net zoals de geschiedenissen in dit boek, waarin de tijd en het perspectief wisselen, en waarheid, geheugen en identiteit door elkaar lopen.’ Het rapportje zegt meer over de roman dan over het boek. Geen woord over het binnenwerk of over de bindwijze.

De gehanteerde criteria zijn sowieso nogal arbitrair, en dus inwisselbaar. Het ene boek is ‘terloops en pretentieloos’, een ander ‘subtiel en smaakvol’, een derde ‘verrassend onconventioneel’ en weer een ander ‘geslaagd omdat het niet meer is dan het is’.

Zijn dat nu echt de kwalificaties die uitgevers, vormgevers (‘boekverzorgers’) en boekenkopers aanzetten tot het maken, respectievelijk kopen van goed gemaakte boeken?

De Best Verzorgde Boeken 2009. T/m 9 januari 2011 in het Stedelijk Museum. De Stichting De Best Verzorgde Boeken heeft een catalogus uitgegeven met daarin onder meer een juryrapport over alle geselecteerde boeken (ontwerp Hansje van Halem, € 27,50, ISBN 978 90 5965 125 8).