Confronterend én weerzinwekkend emancipatieproject
Martens rekent voor dat het wel heel dom zou zijn géén foto’s te maken van de armoede.
Omdat vanavond het IDFA begint, meent de Publieke Omroep opeens aandacht aan de documentaire te moeten besteden. Doe dat dan juist de rest van het jaar, zou je denken, als er géén IDFA is. Maar goed, er zitten fraaie producties tussen. Zoals Episode 3: Enjoy Poverty, die vorig jaar was uitverkoren het IDFA te openen.
De uitgebuite Afrikanen moeten hun armoede zelf gaan exploiteren, is de prikkelende these van Episode 3. De Nederlandse kunstenaar Renzo Martens doet een poging hen daarbij te helpen. Of hij doet in elk geval alsof. ‘Je moet ze niet geven wat ze al hebben’, mijmert hij in de camera. ‘Je moet ze trainen. Er zijn zoveel mogelijkheden, maar ze hebben geen notie.’
Martens draait de dingen graag om. In de kortfilm Episode 1 reisde hij naar het door oorlog geteisterde Tsjetsjenië. Hij vraagt de Tsjetsjenen die voor zijn camera verschenen wat zij eigenlijk van hem vinden, waar het eerder voor de hand had gelegen naar hun welzijn te informeren.
‘Ik weet dat ik vatbaar ben voor ijdelheid’, zegt hij quasi verontschuldigend in Episode 3 (aan Episode 2 wordt nog gewerkt). Met een grote strooien hoed op zijn hoofd en dezelfde verwilderde blik in zijn ogen als Klaus Kinski in Fitzcarraldo trekt Martens (blank, jong, megalomaan) door de door oorlog en hitte geteisterde binnenlanden van Congo.
Daar instrueert hij door hem geronselde fotografen, die normaliter 1 dollar per maand verdienen door kiekjes te maken op bruiloften en partijen, op welke manier ze het beste uitgemergelde, op sterven na dode landgenoten kunnen fotograferen. Het levert hun 1.000 dollar per maand op, rekent hij voor. ‘Met aftrek van kosten. Dus het zou wel heel dom zijn géén foto’s te maken van de armoede.’
Martens’ registratie van zijn emancipatieproject is zowel confronterend als weerzinwekkend en trekt, zoals het een geslaagd kunstwerk betaamt, niet alleen zijn eigen bestaan en consequenties voortdurend in twijfel, maar roept zelf ook vele vragen op. En niet alleen over de betrouwbaarheid van de als feiten gepresenteerde cijfers bijvoorbeeld, en de status van Martens’ gesprekspartners.
Episode 3: Enjoy Poverty van Renzo Martens. Donderdag 19 november, 22.55 uur, Nederland 2.
