Autonoom kunstenaar onder de grafisch ontwerpers
“Een affiche moet ontregelen, net even de geijkte paden verlaten”, aldus Marten Jongema, de vaste, meermaals bekroonde ontwerper van onder meer de Parade. “Je moet niet laten zien wat het is, maar laten zien wat het níet is, zodat de mensen geïnteresseerd raken.” Donderdag overleed Jongema (1951 Elburg) aan de ziekte van Kahler, een vorm van kanker; hij was al geruime tijd ziek. Jongema laat een zoon en een dochter na.
Jongema was een autonoom kunstenaar onder de grafisch ontwerpers; hij gebruikte veelal eigengemaakte schilderijen, beelden en collages, vaak in combinatie met sjabloonletters. Hij ontwierp tijdschriftcovers (onder meer voor Noorderbreedte), boekomslagen (voor Connie Palmen en Ischa Meijer), postzegels en jaarverslagen; met schrijver en goede vriend K. Schippers maakte hij een kunstwerk langs de oevers van het Eemskanaal. Maar het opvallendst en best waren zijn tikje vervreemdende afficheontwerpen, meest voor culturele instellingen zoals de Boulevard of Broken Dreams, Springdance, de Parade en de Winterparade.
In 1992 was Jongema de eerste winnaar van de TheaterAffichePrijs met een poster voor het stuk Elektra van Toneelgroep Carroussel. Daarna werd hij nog meermaals genomineerd. In 1999 kreeg hij de prestigieuze H.N. Werkmanprijs van het Amsterdams Fonds voor de Kunst, eveneens voor zijn uiterst herkenbare affiches voor de Boulevard of Broken Dreams en de Parade. Jongema, die is afgestudeerd aan de Academie voor Kunst en Industrie in Enschede en daarna kunstgeschiedenis en archeologie studeerde in Amsterdam: “Affiches maken heb ik altijd leuk gevonden. Aanvankelijk maakte ik ze voor niets, maar naarmate het vaker gebeurde en er opdrachtgevers waren die de waarde van affiches onderkenden, kon er langzamerhand een boterham mee verdiend worden.”
Sinds 2004 was Jongema tevens in dienst van het Stedelijk Museum, eerst als conservator Grafische Vormgeving, later als curator Presentaties. Hij maakte diverse collectiepresentaties en tentoonstellingen zoals Next Level en Deep Screen (in SMCS), De best verzorgde boeken, en samen met eertijds directeur Gijs van Tuyl Heilig Vuur, religie en spiritualiteit in de moderne kunst, eind 2008 in De Nieuwe Kerk. Jongema dacht mee over de ontwikkeling van een ‘artistieke game’ voor het Stedelijk en zat tevens in de werkgroep die twee jaar geleden een nieuwe grafische identiteit voor het Stedelijk Museum moest ontwikkelen.
