jpekker

Amat Escalante over Heli: “Er zijn mensen die me gevangen willen zetten”

heli_12012041_ps_1_s-high

“Genrefilms zijn een belangrijke bron van inspiratie voor mij. Westerns bijvoorbeeld, ik ben een enorme fan van Sergio Leone. Maar ook van gore en horror. Het geweld erin spreekt me aan. De esthetiek van het geweld. Ik kan absoluut niet tegen echt geweld. Krantenfoto’s, het nieuws, filmpjes op YouTube; ik kan er niet tegen en ik kijk er ook niet naar. Het geweld in mijn films is ontsproten aan mijn fantasie; het is hoe ik het me voorstel.”

Regisseur Amat Escalante (Barcelona 1979) baarde vorig jaar op het festival van Cannes opzien met Heli, een naargeestige, minimalistische, bij momenten snoeiharde schets van Mexico. “Ik toon extreme situaties”, vertelde Escalante destijds in Cannes. “In Mexico leeft iedereen in een bepaalde vorm van angst. Want geweld is onze realiteit. Op ieder moment, ook als het je niet rechtstreeks raakt.”

Hij is zelf nooit ontvoerd, en heeft ook nooit extreem geweld aan den lijve ondervonden. En hij heeft ook niet in een autofabriek gewerkt, zoals de jonge Heli in zijn film. Maar, zo benadrukt Escalante: “ik ben niet anders dan hij”.

heli_12012041_st_5_s-low

“Ik woon al bijna dertig jaar in de streek waar de film is opgenomen. Als ik in de jungle in de bergen had gewoond, had mijn script zich waarschijnlijk niet in de woestijn afgespeeld. Maar omdat ik Guanajuato ken en de mensen die er wonen, was dat het uitgangspunt voor mijn film. Twintig jaar geleden was er daar niks. Maar nadat General Motors er een enorme fabriek heeft neergezet, werden er huizen gebouwd en kwamen er mensen.”

Heli en zijn familie komen zonder dat ze er veel aan kunnen doen terecht in een orgie van (drugsgerelateerd) geweld, toch was het niet gevaarlijk om in de regio te filmen. “In het midden van Mexico zijn er niet zo veel problemen met drugssmokkel – niet veel meer dan in Cannes of in Amsterdam, denk ik. Het wordt anders als je richting de havens of naar het noorden, richting de grens met de Verenigde Staten gaat. Daar gebeurt het; daar is het zo veel gewelddadiger.”

Je kunt ook heerlijk op vakantie in Mexico, zegt Escalante met een lachje. “In films is Mexico een vakantieparadijs met goudgele stranden dan wel een van god vergeten plek waar drugsbaronnen de dienst uitmaken. Beide voorstellingen zijn reëel, maar beide voorstellingen zijn evengoed stereotypen. Er zit van alles tussenin. Dat wil ik laten zien. Ik film de wereld zoals ik hem zie, zoals ik hem ervaar.”

heli_12012041_st_3_s-low

heli_12012041_st_4_s-low

Hij filmt bij voorkeur op bestaande plekken en werkt veel met niet-professionele acteurs (de meeste politiemannen in Heli, bijvoorbeeld, zijn echte politiemannen. “Ik filmde ze buiten werktijd”), maar om de door hem gewenste vorm van realisme te bereiken, volstaat het volgens Escalante niet om vervolgens gewoon de camera aan te zetten. “Er is een vertaalslag nodig zodat het publiek in mijn hoofd komt en als het ware door mijn ogen naar de wereld kan kijken. Het volstaat niet om de realiteit sec te filmen. Ik heb geleerd hoe ik de realiteit moet manipuleren zodat het eruit ziet zoals ik wil.”

Het is een van de belangrijkste lessen die hij meekreeg van zijn leermeester, de in arthouse-kringen hooggewaardeerde Mexicaanse regisseur Carlos Reygadas, die hij assisteerde bij het maken van Batalla en el cielo (2005) en die hem in talloze opzichten ondersteunde bij het maken van zijn speelfilmdebuut Sangre (2005) en de evenzeer geprezen opvolger Los bastardos (2008). Ook voor Heli kreeg hij hulp: Escalante kon de film gedurende zes maanden monteren in Reygadas’ studio in zijn zelfgebouwde huis in Tepoztlán.

heli_12012041_st_7_s-low

Escalante heeft tijdens de montage rekening gehouden met het incasseringsvermogen van de bioscoopbezoeker, zegt hij. “Ik ben niet geshockeerd door de geshockeerde reacties. Mensen moéten boos zijn vanwege het geweld. Maar ze zijn boos op mij, omdat ik het toon. Ik vind het hypocriet: zolang je geweld mooi in beeld brengt, met veel slow motion en fraaie bloedfonteinen, is het prima. Maar als je de realiteit toont…”

Escalante stopt even en heft zijn handen ten hemel. “Er zijn mensen in Mexico die me gevangen willen zetten… Een journalist schreef dat het jammer is dat begin vorige eeuw een wet is afgeschaft die het mogelijk maakte mensen op te sluiten wegens het belasteren van de natie. Hij heeft mijn film niet gezien, maar hij schreef dat de gevolgen van Heli voor de reputatie van Mexico even desastreus waren als die van Alan Parkers Midnight Express voor Turkije. Maar er zijn gelukkig ook veel mensen die de film wel begrijpen; die wel zien wat ik probeer te zeggen.”

heli_12012041_st_6_s-low

amat

Escalante werd vorig jaar in Cannes bekroond als beste regisseur; Heli is gecoproduceerd door het Amsterdamse Lemming Film, met een bijdrage van het Nederlands Filmfonds. En toch duurde het meer dan een jaar voordat de belangwekkende film in de Nederlandse bioscopen te zien is. Escalante begrijpt dat wel, meldde hij vorige week per mail: “We regelen de internationale verkoop zelf. De film is intussen aan 35 landen verkocht. Maar de verkoop gaat langzaam, land voor land. Wie Heli uitbrengt, neemt een risico. De film is alleen maar aangekocht door distributeurs die echt van de film houden.”

Het mag dan even hebben geduurd, Escalante is blij dat Heli nu ook in Nederland te zien is. “Nederland is me dierbaar. Omdat ik kort voor Cannes met veel plezier bij Filmmore in Amsterdam aan de kleurcorrectie van Heli heb gewerkt. Omdat ik familie in Utrecht heb wonen. Omdat Rotterdam mijn favoriete filmfestival is. En omdat ik wil dat zoveel mogelijk mensen mijn film zien, natuurlijk.”

Dit artikel is geschreven voor Het Parool. Mijn recensie van Heli is te lezen op Cinema.nl.