‘Als ik dan toch kan kiezen, dan kies ik de beste’
Toen de Franse actrice Juliette Binoche ruim tien jaar geleden werd gevraagd of ze niet eens naar Hollywood wilde, liet haar antwoord aan duidelijkheid niets te wensen over: Nee, zei ze, ik wil een film maken met Abbas Kiarostami (Taste of Cherry, The Wind Will Carry Us, De witte ballon). ‘Ik had zijn film gezien, en vond ze fantastisch. Als ik dan toch kan kiezen, dacht ik, dan kies ik de beste.’
Haar wens is uitgekomen. Binoche had een rolletje in Kiarostami’s Shirin (2008) en een formidabele, op het afgelopen filmfestival van Cannes onderscheiden hoofdrol in Copie conforme, de eerste film die de gelauwerde Iraanse regisseur in het Westen opnam. Maar vanzelf is het niet gegaan, aldus Binoche op het afgelopen festival van Cannes.
‘Het leven is helaas niet zo simpel. Je kunt zeggen wat je wilt, je kunt dromen wat je wilt, maar je moet een beetje geluk hebben. Toen ik zei dat ik graag met Abbas wilde werken, leek dat zo goed als onmogelijk. Hij werkte in Iran, met niet professionele acteurs, en in het Farsi. Maar iedere keer dat ik hem zag, zei ik: ik wil graag eens met je werken. Abbas zei nooit nee. Maar hij zei ook nooit ja. Wat hij wel zei? Kom naar Teheran. Maar ik was een beetje bang, door de nieuwsbulletins en de kranten: de kloof tussen het Westen en het Midden-Oosten, de nucleaire dreiging, de repressie, de burka’s… Ik heb twee kinderen, dus het was best een stap. Maar het was een feest. Ik ben nooit eerder zo hartelijk ontvangen; de mensen in Teheran zijn zo gastvrij. Naar buiten toe mogen de vrouwen misschien gesloten overkomen, binnenskamers zijn het net Italianen: sterken geesten, met een groot hart.’
Vijfentwintig jaar geleden speelde Binoche (Parijs, 1964) haar eerste opvallende filmrol in Jean-Luc Godards Je vous salue, Marie. Vervolgens was ze te zien in films als The Unbearable Lightness of Being (Philip Kaufman, 1988), Les amants du Pont-Neuf (Leos Carax, 1991) en de Trois Couleurs-films van Krzysztof Kieslowski. Ze won een Oscar voor beste bijrolactrice met The English Patient (Anthony Minghella, 1996) en werd in 2001 genomineerd voor beste actrice met Chocolat (Lasse Hallström, 2000). Binoche schitterde in Code inconnu en Caché, beide van Michael Haneke en in Le voyage du ballon rouge van Hou Hsiao-hsien. In Abbas Kiarostami’s Shirin was de Française een opvallende verschijning naast 112 Iraanse actrices, die worden gefilmd in een bioscoopzaal terwijl ze naar een (niet zichtbare) film kijken.
‘Toen ik in Teheran arriveerde, zei Kiarostami dat er de volgende dag opnamen stonden gepland. Als ik wilde, kon ik komen. De locatie was ver buiten Teheran, zei Abbas. Meer dan twee uur rijden. Ik was zo moe, van de reis en van de opnamen van een andere films, dus ik dacht: laat maar even. Maar toen ik de volgende ochtend langs zijn huis liep, zag ik allemaal opgemaakte vrouwen. Ik vroeg wat er aan de hand was. De opnamen bleken in de kelder van zijn woning plaats te vinden. Hij had wéér tegen me gelogen. Hij houdt er enorm van om verhalen te verzinnen.’
In de aanloop naar Copie conforme had Kiarostami haar opnieuw tuk. Hij vertelde haar dat hij in Italië was, en dat er een vrouw naar hem toe was gestapt die hem had meegevraagd naar een klein dorp. Daar was ze tegen hem beginnen te praten alsof zij zijn echtgenote was. ‘Aan het eind van het verhaal vroeg hij of ik hem geloofde. Maar natuurlijk, antwoordde ik. Het verhaal greep me zo aan… Maar Abbas had het verzonnen; het was het scenario van Copie conforme. Hij wilde zien hoe ik reageerde, hoe mijn gezicht veranderde. Dat wilde hij filmen: een gezicht als een landschap.’
Binoche speelt een wispelturige galeriehoudster in Toscane, die de dag doorbrengt met een Britse schrijver (gespeeld door de Britse operazanger William Shimell) die wel met liefde en toewijding kan kijken naar kunstvoorwerpen, maar de schoonheid van alles wat hem omringt niet ziet. Ze praten alsof ze elkaar maar net kennen; ze kibbelen als oude geliefden. De verwarring wordt alleen maar groter als de in zichzelf gekeerde man en de vrouw met het hart op de tong beginnen te schakelen tussen spel en feit, tussen echt en nep. Wie ze echt zijn, komt de kijker niet te weten. Bekenden of onbekenden? Jij en ik?
‘Vrouwen moeten zich vaak in allerlei bochten wringen om emoties aan mannen te ontlokken. It’s part of the job. Wij zijn de godinnen van de liefde, maar als we geen mannen voor ons hebben, hoe kunnen we dan vrouwen zijn?’
Het meeste stond al in het script van Kiarostami, maar er was ruimte om te improviseren. ‘Ik heb een paar dingetjes toegevoegd. Een woordje hier, een lachje daar. Het is onmogelijk voor mij om niet te improviseren. Dat is de lol van de rol: je weet nooit in welke realiteit je bent; je schiet doorlopend van de ene in de andere realiteit. Hoe het precies zit? Dat ga ik niet vertellen; dat mag iedereen voor zichzelf bepalen.’
Copie conforme bestaat uit lange shots waarin veel wordt gesproken. ‘We hebben twee weken gerepeteerd. Dat is zeldzaam. Ik heb hard gestudeerd op mijn tekst. Aan Engels ben ik intussen wel gewend, dat doe ik al een tijdje, maar Italiaans had ik niet eerder gedaan. Maar daar houd ik juist van. Ik wil leren van iedere rol; talen leren spreken, culturen en mensen leren kennen.’
Nadat ze een Oscar won, werd Binoche meer dan eens gevraagd voor grote Hollywood-producties. En telkens weer sloeg ze het aanbod beleefd af. ‘Ik heb niets tegen Hollywood, begrijp me niet verkeerd, maar ik heb geen behoefte aan horror- en actiefilms. Zie je me al rennen? Als ik kan kiezen tussen ergens achteraan rennen of de diepte in, kies ik voor het laatste. Dat is ook een soort actie. Ik kies mijn films overigens niet op genre; ik kies voor verhalen. En voor regisseurs. Ik zou graag eens met Jia Zhang-ke willen werken. En met Bruno Dumont. En als het even kan niet pas over tien jaar!’
Copie conforme van Abbas Kiarostami draait vanaf 5 augustus in de filmhuizen.
