jpekker

Alles is te koop

‘Lilya 4-Ever’ van de Zweedse regisseur Lukas Moodysson moest een film worden over Gods barmhartigheid, maar de realiteit zat in de weg. Het is nu een verhaal over een ontheemd Russisch meisje dat in de prostitutie belandt. In een wereld waar ‘the rich are fucking the poor’, in de sfeer van Rammstein.

De naam van de Duitse metalband stond in Tallinn, waar de film voor een groot deel is opgenomen, in grote letters op de muren gekalkt, aldus Lukas Moodysson. ‘Rammstein. The Prodigy. Van dat soort destructieve, energieke herrie houdt de jeugd daar. Dat is de reden waarom ik het laat horen; ik vind het belangrijk realistische elementen te verwerken in een verzonnen verhaal.’

Daarom klinkt onder de openingsbeelden van Lilya 4-Ever Mein Herz brennt, ondersteund door een klassiek orkest. Een meisje rent zo hard als ze kan langs grauwe flatgebouwen. Ze draagt een oude blauwe jas en vieze gympies. Haar gezicht is toegetakeld. Hoog boven haar vliegt een eenzame vogel.

Het meisje stopt op een viaduct, klimt op de rand en kijkt naar beneden, naar de voorbijrazende auto’s. ‘Mein Herz brennt’, brult Rammstein-voorman Till Lindemann – pathos en bombast vechten om voorrang, maar het werkt.

In de films van Lukas Moodysson is een belangrijke plaats ingeruimd voor muziek. De aftiteling van zijn speelfilmdebuut Fucking Åmål uit 1998, over een schoolmeisje dat verliefd wordt op een ander meisje in een Zweeds gehucht, rolt tergend langzaam door het beeld, omdat Moodysson het nummer Show Me Love van Robyn per se in zijn geheel wilde laten horen. Als in Together (2000) de door haar alcoholische man mishandelde Elisabeth en haar twee kinderen met het vrolijk beschilderde Volkswagenbusje van Woongroep Samen worden opgehaald, laat Moodysson pesterig SOS horen – het Abba-verbod was volgens de jonge Zweed de grootste fout van de commune.

Zijn blijmoedige debuut trok in eigen land meer bezoekers dan Titanic, won vele prijzen en werd door de Zweedse filmgod Ingmar Bergman uitvoerig geprezen. Ook de opvolger was wereldwijd een groot succes. De faam en bijval hebben Moodysson niet verlamd; het bereiken van een groot publiek was voor de voormalige dichter (op zijn zeventiende publiceerde hij zijn eerste bundel) en schrijver juist de belangrijkste reden films te gaan maken.

Een van zijn doelen is de wereld te veranderen, liet hij meermalen weten. ‘We leven in een wereld waarin alles te koop is’, zo zegt Moodysson in Venetië, waar Lilya 4-Ever vorig jaar in wereldpremière ging. ‘Arbeid, mensen, een nier of een lever, emoties – werkelijk alles. Over die wereld gaat mijn film. The rich are fucking the poor.’

In Fucking Åmål en Together hebben de kinderen het niet gemakkelijk, maar zelfs het oersaaie plaatsje Åmål blijkt te verdragen als de onhandige Agnes de liefde van de knappe Elin eenmaal heeft gewonnen. En ook de commune valt uiteindelijk wel mee; de tienjarige Stefan mag er alleen geen Pippi Langkous lezen, vanwege de vermeende kapitalistische en materialistische strekking.

Lilya 4-Ever is andere koek. Het 16-jarige Russische meisje Lilya (een indrukwekkende rol van de Russische Oksana Akinshina) krijgt geen moment uitzicht op een beter leven. Als haar moeder met haar nieuwe vriend naar de Verenigde Staten emigreert, stopt Lilya zielsblij haar schaarse bezittingen in een koffertje. Moeder beslist anders: zij reist vooruit, belooft snel geld te sturen, maar laat nooit meer iets van zich horen.

Daarna gaat het van kwaad tot erger; uiteindelijk belandt Lilya in Zweden in de prostitutie. Zonder paspoort. Zonder hoop. Moodysson: ‘Het erge is dat je weet wat er gaat gebeuren, maar er helemaal niets aan kunt doen. Het gaat maar door, en het wordt alleen maar erger.’

Moodysson heeft geprobeerd Lilya in leven te laten. In een scenarioversie werd ze aan het eind gered door die ene aardige Zweed, die eerder al even haar hand vastpakte voordat hij zich aan haar vergreep. In een andere versie ontfermde Jezus zich over haar. ‘Het schrijven was een gevecht, omdat ik graag iets van hoop voor haar wilde vinden. Die is er wel, maar niet in het hier en nu.’

Zijn film moet niet worden gezien als aanklacht tegen Zweden of Rusland, benadrukt Moodysson. ‘Het gebeurt overal. Hoe groter het gat tussen arm en rijk, hoe groter de kans, maar het gebeurt overal. In Italië met piepjonge meisjes uit Albanië, in Nederland, de Filipijnen, en in Zweden. Ook in mijn woonplaats Malmö – een bijkans onverdraaglijke gedachte.’

(Dit stuk verscheen eerder in de Volkskrant)

Lilya4ever van Lukas Moodysson, Canvas, zondag 30 januari, 21.30 uur.