Actie! – Oostdijk 13, 1461 DR Zuidoostbeemster. Vrijdag 22 augustus 2014, 11.41 uur.
De regen komt met bakken uit de hemel als we arriveren bij een enorme boerderij achter een dijk in Zuidoostbeemster. Het opnameschema is omgegooid; uit nood worden eerst de binnenopnames gemaakt in een enorme schuur, die binnenkort moet plaatsmaken voor zes luxe appartementen.
Regisseur Johan Nijenhuis is in de weer met zijn jonge hoofdrolspelers Tygo Bussemakers (Wim), Mees Smits (Jet) en Lars Henckens (Gijs). Verderop staan drie koeien. Een productiemedewerker staat naast een kist vol kippen. Een ander komt aanlopen met een hooivork en een kruiwagen vol stro. Achterin de stal zit een Duitse vrouw met een aap op haar schouder op haar beurt te wachten – het is een surrealistisch schouwspel.
Op de modderige grond ligt een stuk rails, waarover de camera richting Wim en Gijs zal bewegen. Wim is uit het weeshuis ontsnapt; hij wil naar school (‘De kinderen wachten met smart op de invoering van de Schoolwet die kinderen van zes tot twaalf jaar verplicht om naar school te gaan’, aldus de synopsis). Voor het zover is, zal boerenzoon Gijs hem leren hoe hij een koe met melken. Jet, met een blauwe strik in heur haar, staat erbij en kijkt ernaar.
“Quiet people, here we go!”, roept de opnameleider. “Lars, wat ben je lekker vroeg!”, zegt Nijenhuis niet veel later; Henckens is te snel het beeld in komen lopen met een emmer en een melkkrukje. Als de camera naar de beginpositie is teruggeduwd, komt Lars opnieuw op, nu wel op tijd, en begint hij te melken. Buiten klinkt het onweer. De koe schopt de emmer om. “Stop maar”, zegt Nijenhuis welgemoed. “Maakt niet uit. We bouwen het langzaam op.”
De camera wordt weer teruggeduwd, Gijs eet een krentenbol, Jets wangen worden nog even gepoederd. Ondertussen neemt een vrouw van het kindercastingbureau de tekst nog even met haar door. “Dat is het! Je hoort het zelf ook, hè?!
De jonge hoofdrolspelers komen uit Brabant en Limburg, want “de randstedelijke accenten klinken net niet naturel genoeg voor een film die zich afspeelt op het platteland anno 1899”, aldus Nijenhuis. Zijn familiefilm Apenstreken met aap, noot, mies is geïnspireerd op de tekeningen van Cornelis Jetses (1873-1955), bekend van zijn gedetailleerde illustraties in schoolboeken, schoolplaten en historische prenten. En van het leesplankje waarmee generaties Nederlandse kinderen leerden lezen: aap noot mies wim zus jet teun vuur gijs lam kees bok weide does hok duif schapen.
De film mag dan teruggaan naar de tijd dat er nog geen leerplicht bestond, hij wordt opgenomen met de aller-modernste technieken. In 3D. Stereograaf Matt Smith en de 3D rig technicus Gavin Overstall van het Engelse bedrijf Vision3, dat de 3D verzorgde van films als Gravity, Pirates of the Caribbean: On Stranger Tides en World War Z, zijn gedurende de hele draaiperiode op de set aanwezig. Maar Nijenhuis waakt ervoor dat de logge apparatuur zijn kindercast niet in de weg zit; ze moeten alle ruimte hebben om hun ding te doen.
Als Gijs even later weer op het melkkrukje zit, haalt een productie-assistente op een cue van Nijenhuis een kip uit de doos, en werpt die met een boogje voor de camera. In Apenstreken met aap, noot, mies is een enorm aantal beesten te zien: naast melkkoeien en een aap ook tamme ganzen, landgeiten, zwanen, ezels en lammetjes. En heel veel kippen dus.
Even later struikelt een licht-assistent met een groot wit scherm in zijn handen over de rails. “Moet-ie opnieuw?”, vraagt hij schuldbewust. Nijenhuis schudt van nee. “Het was heel goed zo.”
Apenstreken met aap, noot, mies | Nederland, 2014/2015 | Regie Johan Nijenhuis | Scenario Lars Boom en Maarten Lebens | Productie Johan Nijenhuis (Johan Nijenhuis & Co) en Klaas de Jong (Farmhouse Film & TV) | Gedelegeerd producent Bernard Tulp (Farmhouse Film) | Uitvoerend producent Robert Labruyere | Camera Maarten van Keller | Montage Bas Icke en Jasper Quispel | Make up Monique Mierop | Met Tygo Bussemakers, Mees Smits, Lars Henckens, Kim-Lian van der Meij, Mike Weerts, Martine Sandifort, Sanne Vogel, Guus Dam, Loek Peters, Yvon Jaspers, Alwin Pulinckx, Arjan Ederveen, Wesley van Gaalen, Harrie van Rijthoven | kleur, ± 90 minuten | Omroep AvroTros| Distributie A-Film Benelux | Te zien zomer 2015
V.l.n.r.: Johan Nijenhuis instrueert zijn jonge hoofdrolspelers Mees Smits (Jet) en Lars Henckens (Gijs). Foto Bob Bronshoff.
