Actie! – Grasweg 48-50, 1031 HX Amsterdam Noord, 18 juni 2014, 12.12 uur.
“Die daar,” zegt regisseur Ramon Gieling tegen sopraan Olga Zinovieva, terwijl hij de lamp aanwijst waarnaar ze moet kijken zodat een goeie, serene close-up kan bewerkstelligen. Dan doet hij een stapje terug en heft Zinovieva een aria aan uit de Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach: “Blute nur, du liebes Herz! / Ach! ein Kind, das du erzogen, / Das an deiner Brust gesogen, / Droht den Pfleger zu ermorden, / Denn es ist zur Schlange worden!”.
De opnames vinden plaats in de Schram Studio’s in Amsterdam-Noord. Maar production designer Vincent de Pater, cameraman Goert Giltay en het licht-departement hebben met bescheiden middelen een huzarenstukje uitgehaald. Er hangen doeken waarop foto’s van een kerkinterieur zijn geprint – een beetje vervaagd, omdat dat er op camera het beste uitziet. De verder vrijwel lege, kale studio baadt in een beeldschoon, kerkelijk licht.
ERBARME DICH – Matthäus Passion Stories wordt een labyrintische vertelling, waarin onder anderen operaregisseur Peter Sellars, schrijfster Anna Enquist en danser Emio Greco, omringd door het Bach Koor en Orkest van dirigent Pieter Jan Leusink en een groep daklozen als publiek kond doen van hun bijzondere verhouding met Bachs muziek. “In de Matthäus Passion horen mensen iets wat ze niet zouden verdragen als het in gewone taal zou worden gezegd,” aldus Gieling – eerder verantwoordelijk voor films als Herinnering aan een Trieste dageraad (2014), Over Canto (2011), Tramontana (2009) en Johan Cruijff – en un momento dado (2004).
Het stuk, door sommigen beschouwd als het muzikale hoogtepunt van de westerse beschaving, heeft het leven van sommige mensen vergaand beïnvloed, weet Gieling. “Neem dit verhaal: Zinovieva komt uit een arm gezin uit Novasibirsk, Siberië. Toen ze werd toegelaten tot het conservatorium in Den Haag, had ze geen geld, geen visum, niets. Ze zong twee liederen voor aan een Haags echtpaar, dat haar onderdak bood en bereid was haar studie te betalen. Vier jaar geleden deed ze auditie bij Leusink. Die stuurde haar weg met de mededeling dat ze eerst Duits moest leren. Dat deed ze. Nu, vier jaar later, is ze eerste soliste. En woont ze in bij de dirigent, in Elburg,” zegt Gieling. “Hoe ik dat weet? Ze heeft het me in het Russisch verteld. Ze heeft niets van een diva. Ze is gewoon een bescheiden, steengoede sopraan.”
Zinovieva bewijst het gelijk van Gielings woorden keer op keer als ze met haar prachtige ijle stem “Blute nur” aanheft. Na iedere take wordt door de toeschouwers bewonderend geapplaudisseerd.
Niet alleen de verhalen in ERBARME DICH – Matthäus Passion Stories zijn bijzonder, ook de uitbreng van de kruising tussen een opera, een vertelling en een muzikale hallucinatie wordt dat. ERBARME DICH is namelijk een van de vijf films die zijn geselecteerd voor IFFR LIVE!, een initiatief dat moet zorgen voor een brede verspreiding van Europese films in het digitale tijdperk. Dit houdt in dat de film tegelijkertijd in Rotterdam en allerlei zalen in Europese landen wordt vertoond, en dat naderhand bezoekers van alle vertoningen via Twitter kunnen praten met de cast en crew van de film. Check de site van het IFFR voor meer informatie.
Scenario en regie: Ramon Gieling | Fotografie: Goert Giltay|Productie: Keydocs, Janneke Doolaard | In coproductie met: NCRV | Uitvoerend producent: Sylvia Baan | Mede mogelijk gemaakt door: Filmfonds, Mediafonds, CoBO en Fonds 21 | Geluid: Wouter Veldhuis | Sound design: Marc Lizier | Production design: Vincent de Pater | Montage: Barbara Hin | Kleding: Catherine Cuyckens | kleur/95’ | Met: Peter Sellars, Simon Halsey, Emio Greco, Pieter Jan Leusink, Olga Zinovieva, Sytse Buwalda, Noortje Sluyter, Rinke Nijburg, The Bach Choir & Orchestra of the Netherlands en het Daklozenkoor ‘De Straatklinkers’ | Distributie: ABC Cinemien | Te zien vanaf: 25 januari op het International Film Festival Rotterdam i.h.k.v. IFFR Live (gelijktijdig ook in 15 buitenlandse bioscopen). Vanaf 26 februari in de Nederlandse bioscopen. Foto Bob Bronshoff
