Diego Quemada-Diez over La jaula de oro: “Ik wilde geen horrorfilm maken”
“Ik heb door de Jordaan gewandeld. En een vriend heeft me het Red Light District laten zien. Amazing! Straks wil ik nog naar het Rijksmuseum, ik heb al kaartjes geprint.” De Spaans-Mexicaanse regisseur Diego Quemada-Diez was even in Amsterdam, op uitnodiging van het Movies That Matter-festival, waar zijn speelfilmdebuut La jaula de oro zijn Nederlandse première beleefde.
Een paar dagen na de première zag hij op de tv in zijn hotelkamer minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Ploumen in Opium praten over zijn bijzondere roadmovie, waarin een aantal straatarme Mexicaanse tieners hun geboorteland proberen te verruilen voor de VS, het beloofde land, waar alles beter zal worden. “Op zaterdagavond. Op primetime!”, jubelt Quemada Diez. “Ik denk niet dat films de wereld kunnen veranderen, maar ze kunnen wel een zaadje planten bij mensen die wél iets kunnen doen aan het lot van anderen. Ik hoop begrip te kweken. En empathie; ik wil de migranten een gezicht en een stem geven; laten zien dat het mensen zijn zoals jij en ik.”
Misschien komt het omdat hij zelf ook een migrant is, zegt Quemada-Diez. Hij werd geboren in Burgos, Spanje, waar hij in 1993 zijn eerste stappen op een filmset zette. “Mijn ouders hadden geen geld voor een filmschool, als ze dat al een goed idee hadden gevonden. Dus heb ik het vak in de praktijk geleerd. Ik begon helemaal onderdaan; ik heb koffie rondgebracht, ik was clapper loader bij Ken Loach’ Land and Freedom, daarna was ik camera-assistent bij Carla’s Song.”
Vervolgens verhuisde hij naar de Verenigde Staten, waar hij onder meer meewerkte aan Oliver Stone’s miljoenenproductie Any Given Sunday (1999), Dominic Sena’s Gone in Sixty Seconds (2000) en Swordfish (2001) en Tony Scotts Man on Fire (2004). “Ik had mijn eigen American Dream: ik wilde films maken. Het was een zware tijd, want ik verbleef aanvankelijk illegaal in de VS. Maar het was enorm leerzaam, vooral op technisch vlak. Daarnaast heb ik er geleerd wat ik niet wil; geen ontploffingen, geen ingewikkelde helikoptershots, maar natuurlijk licht en focus op de personages en op het verhaal.”
Van de VS verhuisde Quemada-Diez naar Mexico, waar hij bevriend raakte met een taxichauffeur, Toño. “Hij woonde dicht bij het spoor. Iedere dag kwamen er goederentreinen voorbij met honderden nieuwe migranten. We gaven ze water en voedsel en luisteren naar hun verhalen. Ze reisden met niks, het enige wat ze hadden was hoop. Hoop op een beter leven. Hoop dat ze hun achtergebleven familie zouden kunnen helpen. Daarvoor zetten ze hun leven op het spel. Ik vond hen helden. Daarom wilde ik hun verhalen aan anderen doorvertellen.”
Gedurende zeven jaar – ondertussen verdiende hij zijn geld als cameraman voor regisseurs als Alejandro González Iñárritu en Fernando Meirelles – sprak Quemada-Diez in Mexico, de VS en Guatemala met meer dan zeshonderd migranten. “Er zaten getuigenissen bij die alle verbeelding tarten; het geweld dat tegen de kinderen wordt gebruikt is vaak onvoorstelbaar. Ik heb ervoor gekozen dat niet te laten zien. Ik wilde geen horrorfilm maken. Ik houd erg van de films van Michael Haneke; van de manier waarop hij de duistere kant van onze samenleving laat zien. Door het geweld buiten beeld te laten, komen de gevolgen vaak nog veel harder aan.”
Hij filmde gedurende zes weken op een echte trein, met niet-professionele acteurs. “Ze kregen geen script, we creëerden iedere dag een context waarin ze zoveel mogelijk zichzelf konden zijn. Dat was vaak confronterend maar het was ook een enorme ervaring.”
Hij heeft geluk gehad, stelt Quemada-Diez, die vorig jaar op het festival van Cannes werd onderscheiden met de Talent Prize van Un Certain Regard-sectie en inmiddels wereldwijd al meer dan veertig onderscheidingen in de wacht sleepte. “Voor de meeste migranten blijkt de Amerikaanse Droom een leugen. Mensen trekken naar de VS als bijen naar de honing, maar zonder baan en papieren heb je er niks te zoeken. Dan leidt je een bestaan in continue angst. Dagelijks worden er duizenden Mexicanen en andere Latino’s uitgezet, vaak zonder enige vorm van proces.”
Hij heeft tientallen verhalen gehoord over mensen die naar de 7-Eleven gingen om water te kopen, op straat naar hun ID werden gevraagd, en een paar uur later de grens over waren gezet, zonder dat ze ook maar iemand konden waarschuwen. “Families worden ontwricht. Mensen worden kapot gemaakt. Door de enorme verschillen tussen Noord en Zuid, omdat er regels gelden aan de grens, door het rijke Noorden gedicteerde regels. Daarom wordt er in mijn film zoveel over het hart gesproken. Als we wat meer zouden voelen, zouden we elkaar dit niet aan doen, denk ik.”
La jaula de oro van Diego Quemada-Diez draait nu in de Nederlandse bioscopen. Dit interview verscheen eerder in Het Parool.
