jpekker

Onverschrokken kunst in comfortabele lounge. Met gratis koffie

Een auto zoekt een weg door het kruipdoorsluipdoor verkeer van Beijing. Hij stopt voor een rood licht, wijkt uit voor een overstekende voetganger en stopt als de taxi voor hem een klant laat uitstappen. Zo gaat het maar door, straat na straat na straat, kaal in beeld gebracht met een achter de voorruit bevestigde, vaste camera.

De procedure is bekend van het eertijds vooral rond de randen van de nacht goed bekeken tv-programma Die schönsten Bahnstrecken Deutschlands en wat meer recent Google Street View. Alleen wappert er hier een rode talisman aan de achteruitkijkspiegel.

Beijing 2003, zoals het project heet, komt uit de koker van de veelzijdige Chinese kunstenaar, ontwerper en activist Ai Weiwei (Peking, 1957). In zestien dagen werden alle straten binnen de vierde ringweg van Beijing aangedaan, ongeveer 2400 kilometer. De film duurt 150 uur. Als je dag en nacht in en rond het Ai Weiwei Café aan de Rotterdamse Karel Doormanstraat zou blijven hangen, kun je de kunstvideo anderhalf keer zien, heeft IFFR-programmeur Gertjan Zuilhof berekend. “Dat doet geen mens, natuurlijk, maar toch draaien we het scherm ’s nachts zo dat je de film vanaf de straat kunt bekijken. Het gaat om het idee dat het maar door blijft gaan, om het eindeloos verstrijken van de tijd.”

Zuilhof ontmoette Ai Weiwei, volgens het kunsttijdschrift Art Review ’s werelds invloedrijkste eigentijdse kunstenaar, toen hij in Beijing was voor research voor een ander programmaonderdeel. Via via belandde hij in Ai Weiwei’s enorme, zelf ontworpen huis annex studio in een kunstenaarsdorp aan de rand van Beijing, waar hij huisarrest heeft in de aanloop naar zijn proces wegens vermeende belastingontduiking.

Omdat Ai zo wereldberoemd is, dacht Zuilhof dat het onmogelijk zou zijn een programma met onbekend werk samen te stellen. Maar tijdens hun eerste ontmoeting kreeg hij direct al een stapeltje dvd’s in handen geduwd, die niet ondertiteld bleken te zijn, en buiten China dus nog onbekend. Het Rotterdams filmfestival mocht ze vertonen, gratis en voor niets. Na afloop mogen ze ook op het YouTube-kanaal van het festival worden geplaatst. Ook gratis. Zuilhof: “Hij deelt zijn films bij bosjes uit. Hij ziet ze als pamfletten. Over geld spreekt hij nooit. Ik heb geen idee waarvan hij leeft.”

Tijdens het festival zijn de kunstenaarsvideo’s te zien in het Ai Weiwei Café, een tijdelijke lounge opgetrokken in een leegstaand hamburgerrestaurant, waar gratis koffie wordt geserveerd. Er staan vier platte monitors, waarop naast Beijing 2003 nog drie soortgelijke video’s kunnen worden bekeken vanuit comfortabele banken en stoelen. Op een groot scherm wordt iedere dag een film vertoond die niet in het officiële programma is opgenomen – wan de favoriete films van regisseurs die te gast zijn op het festival, tot werken die door alle festivals zijn afgewezen.

In de Rotterdamse bioscopen zijn daarnaast vijf recente documentaires van Ai Weiwei te zien, waaronder de spiksplinternieuwe So sorry. Daarin gaat Ai op de hem zo typerende, onverschrokken wijze de confrontatie aan met ambtenaren en corrupte bouwers die hij verantwoordelijk houdt voor het hoge aantal slachtoffers onder scholieren na de zware aardbeving in Sichuan, in mei 2008. Het behoeft nauwelijks verbazing dat de kritische films China uit gesmokkeld moesten worden in een grote houten kist, vermomd als kunstwerk.

Bij hun derde ontmoeting vroeg Zuilhof Ai Weiwei of het mogelijk was dat hij ook zelf naar Nederland zou komen. Uitgesloten, luidde het afgemeten antwoord. Eerst moet hij voor de rechtbank verschijnen. “Ai weiwei is een weg ingeslagen, waarvan hij niet meer kan terugkeren. In het begin van zijn carrière was hij een beetje plagerig, Provo-achtig. Nu is het veel serieuzer, veel echter. Daarom heeft hij alle exposure ook hard nodig. Het biedt hem een soort van bescherming.”

Het Ai Weiwei Café is dagelijks geopend van 12.00 tot 20.00 uur. Het IFFR duurt nog t/m 5 februari. Dit artikel is geschreven voor Het Parool.