jpekker

Een aangename, associatieve beeldenstorm

In het overrompelende werk van de Vlaamse multimediakunstenaar annex documentairemaker annex politiek pamflettist annex remixfilmer Johan Grimonprez draait het om de invloed van de massamedia, en dan met name van televisie en internet. In het S.M.A.K. in Gent staat nu een fantastische overzichtstentoonstelling; Grimonprez’ almaar uitdijende media-archief WE-tube-o-theek is te zien op het Impakt festival in Utrecht.

Met de op internet gegrasduinde, uiterst prikkelende beeldenstorm WE-tube-o-theek (‘You Tube Me & I Tube You’) laat Grimonprez nog maar eens zien hoe (visuele) informatie wordt verdraaid; dat de waarheid, wat dat ook moge zijn, wordt gestuurd met een vooropgezet doel.

Grimonprez toont de manipulatie van de media door precies dezelfde trucs te hanteren; hij isoleert en dramatiseert, verdubbelt en ironiseert al dan niet ware gebeurtenissen, waardoor hij vaak een tegenovergestelde betekenis aan de ‘geleende’ beelden geeft dan de makers voor ogen hadden. Soms treden dubbelgangers van de hoofdpersonages op, ook worden fragmenten uit Hollywood-films ingezet en beelden getoond die niet bedoeld waren om uitgezonden te worden, geschoten rond de tv-toespraken van politici.

Het schminken van het gezicht van George Bush jr., voorafgaand aan een vraaggsprek met CNN’s Larry King, is bij Grimonprez een metafoor voor het inpakken van een boodschap over massavernietigingswapens die door de strot van het volk moet worden geduwd. Die beelden zijn dan weer gecombineerd met het hilarische interview waarin Sacha Baron Cohens alter ego Ali G. Amerika’s voormalige minister van Buitenlandse Zaken James Baker aan de tand voelt over de inval in Irak. Scènes uit The Simpsons en Beavis and Butt-head botsen met een hilarische Teleshop-parodie waarin AK-47’s worden aangeprezen (met een jaar gratis munitie!). De trailer van Independence Day plaatst Grimonprez tussen zelfgemaakte beelden en een filmpje waarin Tony Blair en George Bush een duet lijken aan te gaan op Endless Love van Diana Ross en Lionel Ritchie.

Zo manoeuvreert Grimonprez even schrander als soepel tussen documentaire en fictie, tussen archeologie en antropologie, en tussen kunst en cinema, en geeft hij (nieuwe) betekenis aan de ravage die de media en de geschiedenis aanrichten.

Dat is niet van vandaag of gisteren, zo toont ook het eerdere videowerk dat in Gent is te zien, zoals het geniale Dial H-I-S-T-O-R-Y uit 1998 (een wervelend onderzoek naar terroristische strategieën met beelden van vliegtuigkapingen en -ontploffingen op de maat van Van McCoy’s The Hustle) en Double Take uit 2009. Dat fascinerende filmische essay is ook weer een herinterpretatie: het is op zijn eigen installatie Looking for Alfred (Hitchcock) gebaseerd, en maakt net als de WE-tube-o-theek gebruik van dezelfde media en de paranoia die het onderzoekt.

De expositie in het S.M.A.K. werkt zelf ook als een ‘dubbeling’: de werken zijn in een nieuwe context geplaatst of gecombineerd met het werk van andere kunstenaars. De bezoeker kan zappen van zaal naar zaal en van foto naar video; alles staat met elkaar in verband. Naast het scherm met Kobarweng or Where is your helicopter, de antropologische video die Grimonprez in 1992 maakte in Papoea-Nieuw Guinea, liggen de hyperrealistische wassen beelden van twee mannen voor dood op de grond, gemaakt door de Nederlandse beeldend kunstenaar Roy Villevoye. De een is gemodelleerd naar de kunstenaar zelf, de ander is een Asmatter, een stam in Nieuw-Guinea waar Villevoye sinds 1992 zijn inspiratie vindt.

De grofkorrelige zwart-wit video Kissy Suzuki Suck van de Canadese Alison Murray, waarin twee blonde vrouwen in nylons een hoerige performance opvoeren op de motorkap van een auto, duikt op in een compilatie die Grimonprez in 1993 voor het BRT-programma Ziggurat msaakte, samen met de workshopresultaten van Marokkaanse jongens die met een Super 8-camera in het verpauperde Vlaamse stadje Molenbeek ronddwaalden.

Dat wordt dan weer gevolgd door een van zijn jongste werken, de fijnzinnige video I may have lost forever my umbrella, waarin beelden van een door bewakingscamera’s gefilmd dartelend hertje worden gecombineerd met passages uit Fernando Pessoa’s Boek der rusteloosheid, YouTube-beelden met muziek van Sergej Prokofjev De liefde voor drie sinaasappelen.

De remixes van Johan Grimonprez veroorzaken een aangename, associatieve beeldenstorm, die nog lang na het verlaten van het S.M.A.K. in het hoofd blijft doorwerken.

Johan Grimonprez: It’s a poor sort of memory that only works backwards. On zapping, close encounters and the commercial break. T/m 29/01/2012 in het S.M.A.K. in Gent. De WE-tube-o-theek is ook te zien op het Impakt festival, t/m 6/11 in Utrecht.