Duivendrechtsekade 74, 1096 AH Amsterdam, zondag 11 september 2011, 12.28 uur
van links naar rechts: Victor Horstink (met boom), op regisseur Jaap van Heusden (op de rug gezien), Boy Ooteman (met koptelefoon), Raymond Thiry en Sal Kroonenberg (met matte box camera). Foto Bob Bronshoff
In een benauwde ruimte zitten twee mannen in legeruniform voor een wand vol beeldschermen, knoppen en hendels. De oudste legt zijn duim op de rode vuurknop van zijn joystick. “Three, two, one… fire.” Hij blijft gespannen naar het scherm kijken en zegt zacht: “Three, two, one… impact!”
“Blast 04, this is Windmill-TWO-ONE” – waar het geluid precies vandaan komt, is niet duidelijk. “All clear. Mission Accomplished. Mooi werk, bedankt!”
“Windmill 21, our pleasure”, antwoordt de schutter. Hij draait zich om naar zijn maat, en slaat hem op zijn schouder. “Goeie actie Beans!”
Op de dag dat de rest van de wereld de terreuraanslagen van 11 september 2001 herdenkt, neemt Jaap van Heusden (Ooit, Win-Win) de ene na de andere scène op voor Drone, een aflevering van de HUMAN-reeks Duivelse Dilemma’s. Daarin staan, zoals de titel al aangeeft, duivelse dilemma’s centraal, de keuzes tussen twee kwaden.
Drone gaat over Victor (Raymond Thiry), een voormalige, voor moed en inzet onderscheiden F16-piloot, die in zijn nieuwe functie van 9 tot 5 missies uitvoert met onbemande vliegtuigjes (drones) boven vijandelijk grondgebied.’s Avonds schuift de familyman gewoon weer aan voor de maaltijd met zijn vrouw en zoon. Zijn gespleten bestaan gaat hem echter niet in de koude kleren zitten.
Tijdens de research kreeg Van Heusen nog alle medewerking van defensie. Het enthousiasme bekoelde toen de legerleiding in de gaten kreeg dat het in Drone draait om een man die gevechtsmissies op afstand uitvoert, zoals de Amerikanen dat doen.
Zover zijn we in Nederland in werkelijkheid nog niet. De Nederlandse Luchtmacht investeert vooralsnog alleen in drones voor verkenningsvluchten. “Maar het zijn hetzelfde soort vliegtuigen als waarmee de Amerikanen in Pakistan bommen gooien”, aldus Van Heusden. “Als de Nederlandse verkenningsvluchten eenmaal door de Tweede Kamer zijn geloodst, kunnen de hellfire-raketten er op een herfstige namiddag alsnog onder worden gemonteerd.”
Hoe het ook zij, de Luchtmacht werkte niet mee, en Van Heusden belandde in de “schimmige sector van mensen die je buiten Defensie om aan legerdingen kunnen helpen”: iemand met wat wapens in de garage; militairen die wel een dagje wilden meehelpen. De gevechtsscènes werden gedraaid vanuit een hoogwerker van 70 meter, de rest van de footage van het ‘Unmanned Aerial Vehicle’ werd bij elkaar gesprokkeld via dubieuze internetfora én het Amerikaanse leger.
Het interieur van de schuur van waaruit Victor grondtroepen in onherbergzame gebieden luchtsteun geeft, is nagebouwd in een piepkleine studio. Op de nog krappere bovenverdieping reproduceert, tussen de spullen van de kleding en de make-up, een stemacteur de teksten van Windmill-21, de soldaten in het veld.
Van Heusden noemt het een “een gigantische uitdaging” dat hij zijn ambitieuze script voor een appel en een ei moet maken. “Voor Nederland is het uitvoeren van onbemande gevechtsmissies nu nog sciencefiction. Maar het komt eraan. UAV’s zijn goedkoper en ze maken dat een gevechtsvlieger kan doden zonder zelf in levensgevaar te komen. Er lijken enkel pluspunten, maar met het inzetten van drones is een nieuwe grens bereikt in oorlogsvoering.Voordat het debat hier op gang komt of we in deze technologie moeten investeren, wil ik de kijkers de kans geven in de stoel van een UAV-vlieger te zitten.”
Duivelse Dilemma’s: Drone Nederland, 2011 Scenario en regie: Jaap van Heusden Camera: Sal Kroonenberg Montage: Bas Icke Productie: Paul Ruven, Rene Huybrechtse Art direction: Nienke de Jonge Muziek: Minco Eggersman Geluid: Victor Horstink Met: Raymond Thiry, Ko Zandvliet, Monic Hendrickx, Jaap Spijkers, Boy Ooteman, Juda Goslinga, Guido Pollemans Kleur, 40 minuten Omroep: HUMAN Te zien: 30 november, Nederland 2, 23.00 uur
