What Design Can Do! – Vleesvervangers met een unieke, verfijnde rooksmaak
“Vleesvervangers liggen in de supermarktschappen vaak naast of tussen het vlees. Terwijl ze worden gegeten door mensen die geen vlees willen eten. Ze worden gemaakt van soja. Dat is een vormeloos product, je kunt het in iedere denkbare vorm gieten, en toch hebben vleesvervangers de vorm van vlees; het zijn balletjes, filets of burgers; gehakt, schnitzels, worsten, kroketten en frikadellen. Ik vind dat, om het voorzichtig uit te drukken, merkwaardig.”
Marije Vogelzang (Enschede 1978) is ‘eating designer’. Ze studeerde af als productontwerper aan de Design Academy in Eindhoven, maar koos er al snel voor om voedsel te gebruiken als belangrijkste materiaal. “Eten was helemaal geen onderwerp toen ik ermee aan de slag ging. Philippe Starck had pasta ontworpen, dat wel, maar mij gaat het niet om het vormpje. Het voedselvraagstuk is een van de nijpendste problemen van onze tijd, maar wordt volkomen over het hoofd gezien door de meeste ontwerpers.”
Vogelzang maakte een geheel witte begrafenismaaltijd als substituut voor koffie met cake en bedacht een lolly in de vorm van pistool om te laten zien wat suiker met je lichaam doet. En ze ontwerpt ‘faked meat’.
“Als mensen meer emotie voelen bij wat ze eten, zullen ze het ook eerder eten. Maar kom daar maar eens om bij Vivera-balletjes en vegetarische burgers. Dat zijn producten zonder een ziel; een slap aftreksel; surrogaat. Ik dacht: als je soja dan toch elke denkbare vorm kunt geven, dan kun je er ook zelf een dier bij verzinnen.”
De dieren die Vogelzang bedacht hebben een eigen habitat, leefwijze en dieet, die bepalend zijn voor de vorm en smaak van het product. De Ponti, bijvoorbeeld, is een muisachtig beestje dat in de vulkanen op Hawaii voorkomt. Hij voedt zich met neergedwarrelde as en gekoelde magma in de kraters, wat zorgt voor een ‘unieke, verfijnde rooksmaak’. Omdat de Ponti (de Latijnse naam luidt Pontikos volcanae) zijn staart gebruikt om holletjes te maken, is die erg sterk en daarom perfect te gebruiken als party snack; als je de stijve staart vasthoudt, kun je ervan knabbelen zonder dat je vingers vies worden.
Vogelzang bedacht de Herbast (met een rechthoekige romp, waardoor hij eenvoudig te verpakken en te transporteren is en gemakkelijk in gelijke parten kan worden verdeeld) en de Sapicu (‘het perfecte dessert-vlees’). Speciaal voor de kerst creëerde ze de Christpila, een dier dat leeft het noorden van Scandinavië en zich voedt met noten en cranberries. “Omdat zijn buikje vol zit, is hij eenvoudig te bereiden: je kunt hem in zijn geheel roosteren, als een gevulde kip.”
Vogelzang – die wordt ingehuurd door multinationals als Nestlé, Procter & Gamble en Albert Heijn om mee te denken over productontwikkeling – draait er niet omheen ze alles verzint. “De meeste fabrikanten draaien er omheen. Die zetten een vrolijke kip of een grazende koe op de verpakking, maar wat onder het cellofaan zit heeft een compleet ander leven gehad. Zie het paardenvleesschandaal; wij kopen wat ons wordt verteld. Ik ben geen uitvinder die nieuwe producten op markt wil zetten; ik zeg ook niet dat de Ponti dé oplossing is voor het voedselvraagstuk. Maar ik weet wel dat het belangrijk is om out of the box te denken als we écht iets willen veranderen.”
Marije Vogelzang is een van de sprekers op de conferentie What Design Can Do!, die 16-17/5 plaatsvindt in de Stadsschouwburg. Zij zal er ook Ponti serveren.
